Het stuift op de akkers door de droogte

De omstandigheden waren er zondag en maandag dan ook naar: aanhoudende droogte heeft de velden kurkdroog gelegd en dan doet de stevige wind de rest. Volgens het KMI gaan we nog droge en winderige weken tegemoet.

Behalve spectaculaire beelden, levert het de boeren hoofdbrekens op. Wanneer de wind vrij spel krijgt, vreet hij de vruchtbare toplaag aan. Er treedt erosie op.

Bij die term denkt u misschien aan neerslag en wateroverlast die vruchtbare grond doen wegspoelen. Maar de wind kan net zo’n verwerend effect hebben. ‘Het komt minder vaak voor, maar ongewoon is het niet’, zegt Jan Vermang, beleidsmedewerker Bodem bij het Departement Omgeving van de Vlaamse Overheid.

Het deel van Vlaanderen dat gevoelig is voor watererosie, ligt in de heuvelachtige streken, richting de taalgrens. Winderosie kan overal toeslaan. Onderzoekers van de UGent identificeerden de percelen en gemeenten die er kwetsbaarder voor zijn. Daar zitten onder meer zandig Vlaanderen (met Varsenare) en de noordelijke Kempen (met Hoogstraten) bij. Zandbodems dus. Niet toevallig streken met grote akkers.

De Vlaamse akkers zijn de jongste decennia kwetsbaarder geworden voor erosie. ‘Er zit minder organisch materiaal in de bodem, waardoor er een bindmiddel ontbreekt’, legt Vermang uit. ‘Er blijven minder oogstresten achter en de bodem is door bewerking fijn gelegd. Ook zijn de hagen die veel velden omzoomden, verdwenen, samen met hun windbrekende effect. In de periode voordat nieuwe gewassen uitkomen en de bodem vasthouden, zijn de velden blootgesteld aan de wind.’

Zijn advies om je te wapenen tegen winderosie: leg hagen aan, zaai een bodembedekker of ­oriënteer de akker loodrecht op de heersende wind. Want een aangetaste toplaag herstel je niet vlug. ‘We moeten die bovenlaag beschermen en weerbaar maken tegen erosie’, zegt Vermang.

Er is niet alleen het verlies van bodem. Het stuivende zand kan de prille plantjes (bieten, mais, groenten) bedelven of beschadigen, als een zandstraler. De landbouwers kampen met de droogte, dat lijdt geen twijfel.

De klimaatprognoses geven aan dat we in de toekomst met ‘extremer weer’ te maken krijgen. Of dat ook meer harde wind en erosie zal veroorzaken? Volgens het onderzoeksinstituut ­Ilvo tekent er zich nog geen trend af. De klimaatmodellen zijn niet eenduidig over hoe de gemiddelde windsnelheid zal evolueren.

In Oostenrijk nemen ze alvast het zekere voor het onzekere. Een team van de UGent is er met Oostenrijkse collega’s schermen tegen de verwerende kracht van de wind aan het uittesten. ‘We zijn net begonnen’, zegt professor Wim Cornelis. ‘We gaan de rol van beschermende planten uittesten op het terrein en in de windtunnel.’ Zullen we dat in Vlaanderen ook moeten doen? ‘Zo’n vaart loopt het wellicht niet, omdat het aantal gevoelige percelen bij ons beperkt is.’

‘In Vlaanderen is het een erg plaatselijk fenomeen’, vult Vermang aan. ‘Je ziet het verschil al op aanpalende velden: de akker met begroeiing heeft er geen last van, die ernaast zonder wel.’