De voorzitter
De heer Engelbosch heeft het woord.
Jelle Engelbosch (N-VA)
Minister, staartbijten bij varkens komt meestal voor wanneer de dieren in een monotone omgeving worden gehouden en zich bijgevolg vervelen. Varkens zijn bijzonder intelligente dieren die graag wroeten en hun omgeving willen ontdekken. Een drastische manier om staartbijten tegen te gaan is gewoon het couperen of het afbranden van de staart.
De Europese richtlijn stelt dat de staarten van varkens enkel mogen worden gecoupeerd in uitzonderlijke gevallen, maar die richtlijn wordt helaas erg vaak met de voeten getreden. Enkel wanneer alle andere maatregelen tegen staartbijten geen effect blijken te hebben, mag de ingreep in principe toegepast worden. Maar we weten dat het couperen van varkensstaarten bij ons in Vlaanderen en trouwens ook in de rest van Europa een standaardgebruik en pure routine is, terwijl het eigenlijk een uitzonderingsmaatregel zou moeten zijn.
De Europese Commissie erkent nu dat er een probleem is en komt daarom met een beoordelingssysteem voor verrijkingsmaterialen in de varkensstallen. Een omgeving die niet complex genoeg is, is de voornaamste reden tot verveling en staartbijten. De Europese richtlijn legt op dat alle varkens toegang moeten hebben tot ‘speelmateriaal’ zoals stro en zaagsel. De commissie stelt dat het aangeboden verrijkingsmateriaal vaak tekortschiet om de varkens te behoeden voor staartbijten. Een ketting voldoet bijvoorbeeld niet aan de vereisten van goed afleidingsmateriaal, dat moet immers best kauwbaar, vervormbaar, eetbaar en onderzoekbaar zijn. Een ketting of harde bal zal vanaf 1 september 2018 dan ook niet meer als geschikt afleidingsmateriaal bestempeld worden.
De boer moet dus op zoek naar nieuwe vormen van afleiding voor zijn varkens. Net daarom is het belangrijk om regelmatig na te gaan of het materiaal effectief is. Dit zal minimaal een keer per maand voor minstens vijf hokken moeten gebeuren.
De nieuwe methode zal vanaf 1 september 2018 door de varkensboer moeten worden toegepast. Resultaten moeten beschikbaar gehouden worden voor inspecties. De Inspectiedienst Dierenwelzijn zorgt voor een Excelbestand dat ook digitaal kan worden ingevuld en automatisch de nodige berekeningen maakt.
Minister, hoe staat u tegenover dit actieplan van de Europese Commissie?
Hoe zult u de Vlaamse boeren informeren, sensibiliseren en eventueel ondersteunen inzake dit actieplan? Ik stel deze vraag zowel aan u als aan minister Schauvliege als minister van Landbouw, maar u zult me wellicht kunnen antwoorden voor beide bevoegdheden.
De voorzitter
Minister Weyts heeft het woord.
Minister Ben Weyts
Volgens de Europese richtlijn met betrekking tot het welzijn van varkens mogen de staarten niet routinematig gecoupeerd worden. Als wordt vastgesteld dat er een probleem van staartbijten is, moet de varkenshouder eerst alle mogelijke andere maatregelen nemen om te proberen dit probleem op te lossen, zoals verschillende soorten verrijkingsmateriaal. Hij moet dit ook kunnen bewijzen. Pas als geen van deze maatregelen resultaat oplevert, mag overgegaan worden tot het couperen van de staarten.
Uit een onderzoek van de Europese Commissie is echter gebleken dat in vrijwel alle lidstaten de overgrote meerderheid van de varkens gecoupeerd is. Dit is ook in Vlaanderen het geval. Daarnaast blijkt ook dat de verplichting om aan te tonen welke maatregelen genomen werden vaak heel minimalistisch wordt geïnterpreteerd. Zo wordt nogal eens volstaan met een simpel attest van de bedrijfsdierenarts waarin staat dat couperen noodzakelijk is, zonder verdere details. Daarom heeft de Commissie aan alle lidstaten gevraagd om een actieplan op te stellen om deze problemen terug te dringen. De Commissie heeft zelf ook twee documenten verspreid met richtlijnen over staartbijten en verrijkingsmateriaal en over hoe aan de Europese regelgeving voldaan kan worden.
Het couperen van de staart is zonder twijfel een pijnlijke ingreep die een belangrijke impact heeft op het dierenwelzijn. Het is dan ook belangrijk dat ernaar gestreefd wordt om de ingreep zo veel mogelijk te beperken.
Staartbijten is echter geen gemakkelijk probleem. Er kunnen heel wat oorzaken aan de basis ervan liggen en vaak is het een combinatie van factoren die dit gedrag veroorzaakt. Het is dikwijls heel moeilijk om te bepalen wat de effectieve trigger is. Onvoldoende verrijking speelt alleszins een belangrijke factor bij de problematiek van staartbijten.
Dit is dan ook het focuspunt van het Vlaamse actieplan. Dit actieplan verduidelijkt welke verrijkingsmaterialen adequaat zijn om voor afleiding te zorgen, waarbij het document van de Europese Commissie als basis is gebruikt. Het blijkt immers dat er nog heel wat misverstanden bestaan over de verrijkingswaarde van verschillende materialen bij varkens. Zo worden kettingen en harde kunststof vaak gebruikt om te voldoen aan de verplichting om adequaat verrijkingsmateriaal te voorzien, terwijl al lang geweten is dat die slechts een zeer beperkte verrijkende waarde hebben voor varkens. Dit is dus niet voldoende om aan de richtlijn te voldoen.
Daarom verplicht het Vlaamse actieplan vanaf 1 september om deze materialen te vervangen of aan te vullen met geschiktere verrijkingsmaterialen, zoals stro, jute zakken, natuurlijk touw of zacht en onbewerkt hout. Daarnaast moeten de varkenshouders regelmatig een beoordelingsdocument invullen dat door de Europese Commissie werd opgesteld. Dit zal slechts een tiental minuten werk per maand vragen, maar het zal de varkenshouder wel toelaten om in te schatten of het aangeboden verrijkingsmateriaal ook echt gebruikt wordt, of dat het beter vervangen wordt door iets anders.
In een later stadium zullen varkenshouders ook jaarlijks samen met hun bedrijfsdierenarts een actieplan voor hun bedrijf moeten opstellen om staartbijten structureel aan te pakken. We hebben aan de landbouworganisaties gevraagd om een voorstel uit te werken over hoe zo’n bedrijfsactieplan er zou kunnen uitzien. Op dit moment wacht ik nog op hun antwoord.
Het actieplan dat werd voorgelegd aan de Europese Commissie werd vooraf doorgesproken met de sector. De nieuwe voorschriften aangaande verrijkingsmateriaal werden gericht verspreid naar de varkenssector via de landbouworganisaties, de landbouwpers en het Varkensloket. De dierenartsen werden via de dierenartsenverenigingen ingelicht. Alle informatie is ook terug te vinden op de website van de dienst Dierenwelzijn.
De voorzitter
De heer Engelbosch heeft het woord.
Jelle Engelbosch (N-VA)
Minister, ik ben blij te horen dat u ook een Vlaams actieplan hebt uitgewerkt. Daarmee geeft u aan dat dit een goed idee is van Europa, dat u gaat proberen om te zetten op het Vlaamse niveau.
Het is bijzonder belangrijk dat die informatie ook bij de landbouwer geraakt. Ik verneem uit uw antwoord dat die informatie via alle mogelijke kanalen doorgestuurd wordt.
Naast het verhaal van die afleiding in de stallen denk ik dat er bij de bouw van nieuwe stallen kansen liggen om voor meer afleiding van de dieren te zorgen. Er is ook VLIF-investeringssteun voor de bouw van nieuwe stallen. Kunnen we daarbij geen voorwaarden inzake dierenwelzijn opleggen? Die zijn er vandaag wel al. Op een studiedag bij de Thomas More Hogeschool werd onderzocht welke kleine ingrepen in de stalinrichting konden worden gedaan voor een betere groepshuisvesting, bijvoorbeeld wat betreft vluchtroutes. We moeten verder durven inzetten op een aantal voorwaarden die gekoppeld worden aan het verkrijgen van steun bij de bouw van nieuwe stallen.
Ik ben wel tevreden dat de varkenshouders op de hoogte gebracht worden van deze nieuwe regelgeving en dat er sensibilisering, en later ook controle en monitoring zal komen.
De voorzitter
De vraag om uitleg is afgehandeld.
