Europese verkiezingen 2019: Hoe machtig is het Europees halfrond?

De Tijd sprak met Vlaamse Europarlementsleden van de zes partijen die ervaring hebben in het Europees halfrond en - al dan niet op een strijdplaats - opnieuw op een ticket hopen voor Europa. Wat doen Europese verkozenen eigenlijk? Wat maakt het Europees Parlement anders dan het Vlaamse of de Kamer?
 
Hilde Vautmans (Open VLD) verving in 2015 Annemie Neyts. Zij erkent dat dit parlement niet de volle wetgevende bevoegdheid heeft. ‘Een wet-Vautmans kan ik hier niet maken’, grapt ze. De Europese Commissie stelt wetten voor. De definitieve wetteksten komen er in overleg tussen het Europees Parlement en de Raad van Ministers (de lidstaten). ‘Maar hier moet je alles zelf doen en andere partijen overtuigen. Het spel van meerderheid en oppositie ontbreekt.’
 
‘Wat opvalt, is dat het Europees belang hier nog altijd bovenaan staat. Dit parlement zoekt altijd een Europese oplossing, waarbij iedereen wat wint en verliest’, merkt Tom Vandenkendelaere (CD&V) op. Hij verving in 2014 als jongste Belgische Europarlementslid ooit Marianne Thyssen. ‘Dit mag geen parlement van gepensioneerden zijn’, waarschuwt hij. ‘We krijgen meer te maken met artificiële intelligentie. Je hebt mensen nodig die technologisch meekunnen.’

Ook nu staat Vandenkendelaere weer bij de opvolgers. Toch wordt hij lyrisch over ‘zijn’ Europarlement. ‘Je zit in het atelier van de wetgeving. Je staat aan de brug in de autogarage en leert alle onderdelen kennen. Mijn indruk is dat Vlaamse en federale parlementsleden soms in de toonzaal mogen rondlopen en af en toe de kleur kiezen van het koetswerk en de zetels. De dynamiek is hier anders.’
 
Kathleen Van Brempt (sp.a) is ‘vereerd te mogen functioneren in het machtigste parlement ter wereld’. In het Vlaams Parlement moet je je niet bewijzen door wetgevend werk, maar door profilering in de media, zegt ze. ‘In Europa krijg je erkenning op basis van dossierkennis, de capaciteit bruggen te bouwen en compromissen te sluiten en de ervaring waarop je kan teren.’ De ideologische breuklijnen, gecombineerd met de nationale verschillen, maken het debat in Europa wel erg complex.
 
Mark Demesmaeker (N-VA), die zes jaar geleden Frieda Brepoels opvolgde, beaamt dat. ‘Je moet in het Vlaams Parlement binnen het regeerakkoord kleuren. Je eigen minister lastige vragen stellen ligt moeilijk. De uitslag van de stemming ligt al vast. In het Europarlement is het een opluchting bijna ambachtelijk politiek werk te kunnen doen.’
 
‘Je kan hier echt boven je gewicht boksen’, zegt Bart Staes (Groen), al 20 jaar Europarlementslid. ‘Je moet investeren in kennis, anders word je weggezet als een praatjesmaker. Dat houdt in dat je je moet specialiseren en hard studeren. Voor elk dossier moet je op zoek naar meerderheden. Je moet investeren in netwerking, eerst in de eigen politieke familie, daarna om deals te sluiten met andere groepen.’
 
‘Hier heb je bondgenoten nodig waar je ze kan vinden. De Europese partijen zijn geen homogene blokken. Dus ligt de uitslag nooit op voorhand vast’, beaamt Demesmaeker. ‘Het gaat hier om de inhoud en je moet dus ook hoogte krijgen van de gevolgen van technische dossiers. Daarvoor moet je met ngo’s en specialisten praten.’ Voor zijn recyclagedossier troonde Demesmaeker zijn EU-collega’s mee naar Vlaanderen, naar de afvalverwerker Umicore, een compostinstallatie in Leuven en een sorteerfabriek in Houthalen. Voor de Oost-Europese landen lag die wetgeving moeilijk omdat die een grote inhaalbeweging moesten maken. ‘Ik heb als N-VA’er groenen uit Oost-Europa kunnen overtuigen!’
 
Streven naar een voldoende ruime meerderheid is een must. Staes moest voor een blauwdruk voor een pesticideverordening samenwerken met een christendemocraat met een andere visie op landbouw. ‘Iedereen zei: dit wordt een mission impossible, maar we haalden een tweederde meerderheid, met een inhoudelijk sterke tekst.’ Staes erkent dat dat ook betekent dat je soms je eigen achterban, zoals ngo’s, moet afremmen en eerlijk zeggen: dit krijg ik nooit door het parlement.
 
Ook de onderzoekscommissie naar het Dieselgateschandaal, die Van Brempt voorzat, begon in controverse. De centrumrechtse EVP, waartoe CD&V behoort, wilde niet meedoen, maar de stemming werd geforceerd. ‘Uiteindelijk begon die commissie te werken en ik speelde mijn rol als bruggenbouwer. Aan het einde werd het rapport gestemd met een zeer ruime meerderheid, met én de groenen én de EVP. We verzetten dus wel bakens.’
 
Het centrum van de besluitvorming verschoof de jongste jaren naar de zogenaamde ‘trilogen’, waar vertegenwoordigers van alle kleuren in het Europarlement en de lidstaten een akkoord proberen te bereiken. ‘Je moet goed voorbereid zijn, want ook de lidstaten hebben vooraf hun positie bepaald. Je kan daar nog wat aan trekken en sleuren, maar je moet wel proberen het punt binnen te halen’, zegt Demesmaeker. ‘Vaak is het een uitputtingsslag, zoals de kasteeloverlegrondes in België. De laatste triloog over wegwerpplastic duurde tot zeven, acht uur ’s morgens.’
Praktisch
 
Meer dan 400 miljoen Europese burgers uit 28 EU-landen kiezen tussen 23 en 26 mei 751 leden van het Europees Parlement. Als de Britten uit de EU vertrekken, valt het Europarlement terug naar 705 zitjes.
 
België heeft in beide scenario's recht op 21 zitjes: twaalf Vlamingen, acht Franstaligen en een Duitstalige. 
 
In de peilingen voor Vlaanderen behoudt de N-VA haar vier zitjes. Groen wordt de tweede partij en gaat van een naar twee zetels ten koste van Open VLD dat op twee terugvalt. CD&V behoudt zijn twee zitjes. Het Vlaams Belang en de sp.a behouden elk hun ene parlementslid.
 
In Wallonië halen de PS, de liberale MR en Ecolo elk twee zitjes, het cdH een. Ook de linkse PTB komt uit op een zetel.
 
‘In die trilogen worden alle truken van de foor gebruikt’, zegt Staes. ‘Bij de ggo-wetgeving liet de Italiaanse ambassadeur al om zeven uur ’s avonds wijn aanrukken. Ik heb toen mijn MR-collega Fréderique Ries bezworen geen alcohol te drinken. Wie drinkt, geeft te makkelijk toe.’ Bij het defensiefonds overhaalden de hoofdsteden het parlement om het beheer van 13 miljard euro aan onderzoeksgeld enkel bij de lidstaten te leggen. ‘De democratische controle op de sponsoring van de defensie-industrie valt dus weg.’
 
De democratische controle op de Commissie kan beter, vindt Demesmaeker. ‘Op schriftelijke vragen krijg je antwoorden zoals die van het orakel van Delphi.’ Maar anderzijds moet elke nieuwe commissaris bij ons passeren voor een urenlang examen. Zelfs Karel de Gucht sprak van zijn zwaarste examen ooit, zegt Staes.
 
Ook Gerolf Annemans van Vlaams Belang bokst in het Europarlement boven zijn gewicht, al ‘mag’ hij geen rapporten schrijven. ‘In de Kamer, waar ik 27 jaar zat, was men wel een stukje verdraagzamer met mensen als ik.’ Annemans bouwde de rechts-nationalistische ENF-fractie uit tot een groep van nu al twaalf partijen. ‘We gaan in het volgende Europarlement een alternatieve Europese samenwerking promoten - op basis van de vrije keuze van de lidstaten - en vooral oppositie voeren tegen de namaakstaat Europa.’
 
Het vervelendste is dat het werk in Straatsburg pas zichtbaar wordt als het wordt omgezet in nationale wet. ‘De mensen vergeten dat het uit Europa komt’, klaagt Vautmans. Van Brempt stoort zich vooral aan de ‘ondraaglijke lichtheid’ van het klimaatdebat in België. ‘Mannekes, denk ik dan, we hebben dat allemaal al beslist: minder CO2-uitstoot, meer energie-efficiëntie en hernieuwbare energie. Jullie moeten dat binnenkort uitvoeren.’