Droogste maand mei in 187 jaar

Hoe droog is het?

Héél droog, zegt weerman David Dehenauw. “In april viel slechts 19 millimeter regen in Ukkel. Terwijl in die maand normaal 51,3 millimeter valt. In mei is het tekort nog groter: normaal valt dan 66,5 millimeter neerslag, nu slechts 5,4 millimeter.” We beleven momenteel zelfs de droogste maand mei in 187 jaar. Enkel in het prille begin van de waarnemingen, in mei 1833, was het nog droger: toen viel er 1,4 millimeter neerslag. Wat ook niet helpt, is dat de gemiddelde temperatuur op veel dagen de 20 graden overstijgt. Het vocht verdampt daardoor sneller, en dus wordt het nog droger.

“Naar alle waarschijnlijkheid bereiken we vandaag ook de zonnigste lente sinds het begin van de metingen. Nu al hebben we 700 uur zon, het record van 707 uren zon in 2011 halen we wellicht in. Terwijl normaal de zon in de lente 464 uur schijnt.” Ter vergelijking: vorig jaar scheen de zon in de zomermaanden 714 uur. Daar schommelen we nu dus ook rond.

Waarom is het zo droog?

De grote schuldige is de straalstroom. Dat is een strook lucht die op 10 kilometer hoogte van west naar oost beweegt. Die beweging was tot voor enkele jaren heel snel, maar door de snelle opwarming van het noordpoolgebied is het nu eerder een meanderende rivier geworden. Door die kronkelende en veel tragere beweging komen hogedrukgebieden nu lange tijd vast te zitten, waardoor ze een zomers klimaat creëren op momenten en plaatsen waarop we dat niet noodzakelijk verwachten. In april boven België bijvoorbeeld. De wetenschap is er nog niet uit of dat allemaal de schuld is van de klimaatverandering en de opwarming van de aarde, maar het verband is steeds moeilijker te ontkennen, zeggen experts.

Maar waarom regent het dan minder? Warme lucht kan meer vocht opnemen voor het die in de vorm van regen laat vallen. Het duurt dus langer tussen momenten van neerslag, maar wanneer die er toch zijn, zijn ze veel intenser en valt op korte tijd heel veel regen.

Hoe gevaarlijk is dat voor de natuurgebieden?

Heel gevaarlijk. Door de droogte zijn hele vegetaties verdord en is de bovenste humuslaag bijzonder brandbaar. Er is dan maar een kleine katalysator nodig om een heel gebied in brand te doen schieten. “Een metalen voorwerp dat warm wordt in de buurt van stro bijvoorbeeld”, zegt Jeroen Denaeghel van het Agentschap Natuur en Bos. “Of een smeulende sigaret, glasstukjes die een lenseffect veroorzaken of nog andere menselijke elementen.”

Om die reden is code rood afgekondigd voor natuurgebieden in Antwerpen en Limburg. “Dan raden we mensen ten sterkste af om de gebieden te betreden”, zegt Denaeghel. De parken afsluiten kan Natuur en Bos niet. “Als er iets gebeurt, moet de brandweer heel snel ter plaatse kunnen zijn. Als mensen dan toch naar een natuurgebied gaan, raden we hen aan om in de rand te blijven.”

De brandtorens in die gebieden zijn allemaal bemand, het is alle hens aan dek. “We zijn er niet gerust in voor dit weekend”, zegt Denaeghel.

In de andere provincies geldt code oranje. Ook dan is er brandgevaar en wordt aangeraden om voorzichtig te zijn, niet te roken in natuurgebieden en bossen, kinderen niet zonder toezicht toe te laten en geen vuur te maken.

Hoe groot is de kans dat we door die droogte zonder water vallen?

Door het gebrek aan neerslag zijn de waterstanden in 85 procent van Vlaanderen laag tot zeer laag. Dat is zorgwekkend, maar (nog) niet dramatisch. “Helemaal zonder water vallen zou bijzonder jammer zijn, maar ook bijzonder onwaarschijnlijk”, zegt Korneel Rabaey, professor Waterbeheer aan de UGent. “De impact van de droogte zal sowieso eerst te zien zijn op andere sectoren, zoals de scheepvaart, omdat het waterpeil gaat dalen. Er zijn gelukkig voldoende drinkwaterinstallaties en reservoirs om te vermijden dat wij zonder water vallen. Pas als die zouden stilvallen, zou er echt een probleem komen.”

Hij noemt het een falen van het systeem dat we ons zelfs maar de vraag stellen of we in de problemen gaan komen. “Vinden we het als moderne gemeenschap aanvaardbaar dat we onze werking laten afhangen van of het wel, weinig of niet regent? Je mag je simpelweg niet afhankelijk laten worden van de aanwezigheid van water.”

Er zijn nochtans oplossingen, zegt Rabaey. “Klassieke recepten zoals water bufferen in de omgeving bijvoorbeeld. Maar er is ook de noodzaak aan technologische ingrepen. We vinden het normaal dat we een nieuwbouw goed isoleren om energie te besparen. Voor water is die reflex er niet. We moeten gebouwen en huizen waterefficiënter maken. Een regenwaterput is bijvoorbeeld prachtig: daar kan je perfect je toilet mee spoelen. Maar daarna vloeit het via het riool naar de waterzuivering en dan in een kanaal of rivier. Het is dan weg.” Rabaey pleit voor hercirculatie, en liefst zo lokaal mogelijk. “Per industrieterrein of nieuwe woonwijk bijvoorbeeld. De 9 miljard euro die de komende jaren in de riolen geïnvesteerd zullen worden, kunnen beter gespendeerd worden aan lokale waterzuivering.”