Klimaat heeft even kordate aanpak nodig als Corona

Helemaal aan het eind van een iets te frisse en te droge julimaand, werd het vrijdag plots 36,5 graden in Ukkel en Diepenbeek. De warmste dag van het jaar, was hier en daar te lezen. Maar dat is dus nog niet zeker. ‘Vrijdag was slechts een generale repetitie’, zegt weerman Ruben Weytjens. ‘Woensdag steekt een hete zuidwester op en klimt de temperatuur al gezwind naar 28 graden. De hitte wordt dan een blijver.’

Vandaag dendert een trein van dertigers langs, die volgens sommige modellen pas een week later het land verlaat. De temperatuur kan in het weekeinde tot 35 graden of zelfs een graadje hoger oplopen. Neerslag van betekenis is op de weerkaarten niet te bespeuren. Weinig hoopgevend nieuws voor de al uitgedroogde natuur.

Onomkeerbare tendens

In Frankrijk werd het vorige week 42 graden. In Spitsbergen, midden in het Noordpoolgebied, werd het vorige week vier dagen lang 20 graden, wat vergelijkbaar is met 40 graden bij ons. Spanje wordt geteisterd door een Crisis de los cuarenta, een crisis van veertigers, die sinds enkele jaren elke zomer opnieuw de kop opsteekt.

De klimaatopwarming lijkt ineens een sprong gemaakt te hebben en heeft gevolgen voor mensen, dieren en planten. Het probleem is dat niemand kan voorspellen waar het met die stijgende temperaturen eindigt. Het enige wat wel bijna vaststaat, is dat de tendens niet meer omgedraaid kan worden. En daar liggen veel specialisten wakker van.

David Dehenauw, weerman
Moeten we ons zorgen maken?
‘Ja. Het wordt alsmaar extremer. In Iran is het wel vaker warm, maar deze week steeg de temperatuur er boven 53 graden. Dat is niet ver van het record van Death Valley in het Amerikaanse Californië. Daar is in 1913 56,7 graden gemeten. Dan groeit er niet veel meer. De zomers worden heter, maar niet beter. Vooral ook door de combinatie met de toenemende droogte. We moeten dat echt in de gaten houden. Er is in amper drie jaar tijd 400 liter te weinig water gevallen. Zoveel regen valt er normaal in een halfjaar. De kans is klein dat we dat ooit nog, zonder problemen, inhalen. Integendeel, voorlopig lijkt het erop dat de achterstand alleen maar toeneemt.’
Ook in de States werd het in de afgelopen weken alweer 50 graden. Is zoiets hier ooit mogelijk?
‘Dat is dezelfde vraag als ‘is een tropische orkaan bij ons mogelijk?’. Dan moet het zeewater 26,5 graden warm zijn tot een diepte van 150 meter. De Noordzee is niet zo diep. Hetzelfde geldt voor de natuur. Zolang er bomen zijn, zal de temperatuur niet zo hoog oplopen. De meest pessimistische scenario’s zien het niet gebeuren tot 2080. Maar vorig jaar vroeg een journalist me of we ooit 40 graden zouden halen. Een paar weken later werd het 42 graden. Het gaat dus snel. We gaan die evolutie niet meer snel omdraaien. Maar als er een reset komt van onze manier van leven door corona, dan hopelijk ook qua klimaatbeleid. Dat klimaat gaat ons leven immers minstens even erg beïnvloeden. Iedereen snapte dat corona een kordate aanpak nodig had. Dat is voor het klimaat ook zo. Alleen verdwijnt de sense of urgency telkens als de temperatuur daalt.’

Marleen Finoulst, arts
Wat doet de hitte met een mens?
‘Bij zeer hoge omgevingstemperaturen kunnen zich een aantal plotse probleemsituaties voordoen. Denk aan uitdroging, zwelling, krampen, uitputting, een hitteslag of zelfs een hitteberoerte. Hitte kan dus schadelijk zijn voor de gezondheid. Een hitteberoerte kan zelfs dodelijk zijn. Blijf bij temperaturen boven de dertig graden uit de zon en drink voldoende water.’
Doordat vele gebouwen uitgerust zijn met airco voelen veel mensen de hitte niet. Maar is airco geen verspreider van virussen? En wat met mondmaskers?
‘Er is geen wetenschappelijk bewijs dat het coronavirus via de airco verspreid wordt. Maar mensen die ziek zijn, hoesten of niezen mogelijk wel een lading virussen uit onder een toestel dat koude lucht blaast. Die partikels kunnen dan verder vliegen. Mondmaskers voelen sowieso al warm aan. In de winter is dat niet zo erg, maar nu ga je er alleen maar harder van transpireren. Het is aangewezen om een papieren masker te dragen, omdat die toch wat frisser zijn dan de stoffen exemplaren. Zorg er ook voor dat je voldoende mondmaskers voorziet. En ga zeker niet sporten met een mondmasker als het heet is.’

Dirk Draulans, bioloog
Op de Nederlandse Waddeneilanden bivakkeert sinds deze zomer een groepje flamingo’s. Gaan we nog nieuwe zaken zien door de klimaatopwarming?
‘Door het watertekort verdwijnen er veel insecten. Akkoord, er zijn ook soorten die het graag warm hebben en die nu meer voorkomen dan een paar decennia geleden. Je ziet nu bijvoorbeeld veel meer sprinkhanen. Ook bepaalde vlindersoorten, zoals de koninginnenpage, doen het heel goed. Maar door de band genomen zien we een verschraling van het insectenbestand. Er zijn ook veel minder muizen. Niet door de hitte, maar door de natte winter. Veel dieren die in de grond overwinteren, zijn verdronken. Dat heeft dan weer gevolgen voor bepaalde vogels die daarvan leven. Het is bijvoorbeeld een heel slecht uilenjaar. En zo zie je een hele reeks van effecten op het milieu. Ook sparrenbomen verdwijnen met bosjes, door het toedoen van de letterzetter. Dat insect gedijt heel goed in warme temperaturen. Dat die naaldbomen verdwijnen, hoeft nog niet zo negatief te zijn. Ze zijn hier toch maar gebracht en aangeplant door de mens om allerlei redenen. Maar ook de beuk is gedoemd om te verdwijnen bij de huidige temperaturen en die boom heeft wél een belangrijke rol in ons ecosysteem.’
Wordt het hier ooit een woestijn?
‘Het landschap zal hoe dan ook veranderen. Ook op de akkers, waar nu nog vaak teelten staan die veel water nodig hebben, zoals maïs. Die plant heeft het nu weer heel moeilijk. Vandaar ook dat het zo belangrijk is om te investeren in de buffering van water, wat Zuhal Demir (Vlaams minister van Omgeving, N-VA, red.) nu volop doet. En aan elke tuinier zou ik aanraden om planten te zetten die goed tegen droogte kunnen, zodat je ze geen water moet geven. De mens zal de nodige aanpassingen wel doen. Limburg zal geen Sahel worden.’