Droogte/hitte 2020: woningschade door extreme droogte

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Dochy heeft het woord.

Minister-president, mijn vraag gaat over extreme droogte en de schade die dat kan veroorzaken aan woningen. De extreme droogte die de laatste jaren frequenter voorkomt, heeft gevolgen voor verschillende sectoren, maar bijvoorbeeld ook voor inwoners van Aalbeke, Kortrijk, Rollegem en Bellegem, allemaal in Zuid-West-Vlaanderen. Tijdens een infomoment in Aalbeke eerder dit jaar registreerden er zich niet minder dan 71 inwoners, 71 gezinnen, die geconfronteerd worden met scheuren die ontstaan zijn in hun woningen door de extreme droogte. De situatie is soms echt wel schrijnend. Het is interessant om de foto’s daarover er eens op na te kijken.

De woningen werden gebouwd op kleilagen en deze kleilagen kunnen krimpen door extreme droogte en warmte, waardoor de huizen zakken. De regio is heel specifiek: de grote overlast zit rond een kleiader die vanuit Henegouwen de provincie West-Vlaanderen binnenkomt. Het krimpen en niet volledig weer uitzetten van de kleilaag zorgt voor een permanente volumeverandering, en dit leidt tot verzakkingen, waardoor er problemen kunnen ontstaan met de fundering.

Een professor hydrologie kaart in de media aan dat dit zich veel voordoet in gebieden met kleigrond, zoals in het zuiden van Oost- en West-Vlaanderen. Er zijn technische oplossingen om het probleem te verhelpen, maar dat zijn steevast dure ingrepen. De schade neemt enkel toe. We moeten beter voor de bodem zorgen – iedereen is daarvan overtuigd –, zodat de bodem minder gevoelig wordt voor droogte. Met het nieuwe plan, de Blue Deal, wenst de Vlaamse overheid de droogteproblematiek aan te pakken. Een aantal collega’s stelden daarover ook vragen aan minister Demir. Toch is dit geen oplossing voor de mensen die al geconfronteerd zijn met scheuren, funderingsproblemen en andere gevolgen van dit natuurfenomeen.

Minister-president, het Vlaams Rampenfonds verleent een tegemoetkoming in de materiële schade veroorzaakt door natuurfenomenen die door de Vlaamse Regering als ramp worden erkend. Kan dit fenomeen leiden tot een erkenning als ramp binnen het Vlaams Rampenfonds ?

Kan er onderzocht worden of op de een of andere manier een vergoeding of bijstand verleend kan worden voor de getroffenen?

Veel verzekeringen dekken slechts gedeeltelijk of helemaal geen schade. Een waarborg natuurrampen dekt vaak onder voorwaarden grondverschuivingen of aardverschuivingen, al verwijst men in dezen vaak naar zettingsschade en naar het feit dat er zich onvoldoende grote volumes grond verplaatst hebben om in aanmerking te komen voor een vergoeding in het kader van de verzekering. Kosten die noodzakelijk zijn om de woningen te stabiliseren of weer te herstellen, kunnen oplopen tot 50.000 euro en meer. Kan er onderzocht worden of er in ondersteuning voor die noodzakelijke investeringen voorzien kan worden, eventueel zelfs preventief, na een voorafgaandelijk onderzoek?

Minister-president Jambon heeft het woord.

De problematiek van scheuren in woningen, waarvan verondersteld wordt dat die het gevolg zijn van droogte, is niet nieuw. Er zijn daarover al meermaals vragen gesteld, ook al onder mijn voorganger. We stuiten daarbij echter op het probleem van het aantonen van een rechtstreeks oorzakelijk verband tussen de vastgestelde schade en het weerfenomeen dat zich heeft voorgedaan, in dit geval ernstige droogte.

Zoals u weet, is de reglementaire basis voor de tegemoetkomingen door het Vlaams Rampenfonds vervat in een decreet van 5 april 2019, dat in werking is getreden op 1 januari van dit jaar. Dat decreet bepaalt in artikel 3 dat alleen zekere schade, die het rechtstreekse gevolg is van een ramp, recht geeft op een tegemoetkoming door het Vlaams Rampenfonds. In de memorie van toelichting wordt verduidelijkt dat er een oorzakelijk verband moet zijn tussen het schadelijk feit en de schade.

Scheuren in woningen zijn spijtig genoeg een veel voorkomend fenomeen en kunnen gerelateerd zijn aan diverse onderliggende oorzaken, zoals bijvoorbeeld het bouwen op aangevulde grond, een slechte fundering of een funderingstype dat niet voldoende is afgestemd op de eigenschappen van de ondergrond, een artificiële verlaging van het grondwaterpeil, de ouderdom van het gebouw in kwestie, de ligging langs een weg met veel zwaar verkeer, enzovoort. Het is dan ook bijzonder moeilijk voor de schadelijder in kwestie enerzijds, en voor de diensten van het Vlaams Rampenfonds anderzijds, om aan te tonen, respectievelijk om te kunnen uitmaken, welke schade een gevolg is van de droogte en welke niet.

Om die reden is in het uitvoeringsbesluit dat de Vlaamse Regering op 5 juni 2020 principieel heeft goedgekeurd, de mogelijkheid tot erkenning van ernstige droogte als ramp beperkt tot de schade die betrekking heeft op teelten en niet-binnengehaalde oogsten of op vee. Schade aan woningen is daarin niet in aanmerking genomen, en het is ook niet mogelijk om het uitvoeringsbesluit op dat punt aan te passen, om de redenen die ik zopas heb vermeld.

In de Septemberverklaring hebt u vernomen dat de Vlaamse Regering, en in het bijzonder Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir, met de Blue Deal haar verantwoordelijkheid neemt. In dit grote actieplan om de toenemende droogte aan te pakken is er onder meer aandacht voor de natte natuur, onthardingsingrepen en investeringen in grootschalige bufferbekkens. We zullen daarin bijna een half miljard euro investeren.

Het is evenwel een verantwoordelijkheid van elke bouwheer om er in samenspraak met de aannemer en architect voor te zorgen dat het funderingstype voldoende is afgestemd op de eigenschappen van de ondergrond.

Ik verwijs overigens naar twee vragen om uitleg die de heer Danen en mevrouw Ryheul over deze problematiek hebben gesteld in de commissie Leefmilieu en die op 22 oktober 2020 zijn beantwoord door minister Demir. U hebt toen ook het woord genomen tijdens de bespreking.

Ik steun het initiatief dat minister Demir heeft aangekondigd om overleg te plegen met de federaal bevoegde minister teneinde een regeling uit te werken die ervoor zorgt dat de verzekeringssector een dergelijke schade zonder betwisting zou moeten dekken in het kader van de woningverzekering.

De heer Dochy heeft het woord.

Dank u wel, minister-president. U hebt terecht aangehaald dat er heel wat initiatieven worden genomen in het kader van de Blue Deal om dergelijke situaties in de toekomst hopelijk te voorkomen. Dat zal niet van vandaag op morgen gebeuren, dat geldt ook voor de schade, die niet van vandaag op morgen is ontstaan. Het is toch wat vervelend, want die mensen vallen tussen schip en wal. Enerzijds kan het Vlaams Rampenfonds volgens de huidige regeling niet tussenkomen, anderzijds verwijst men naar de wet op de verzekeringen, artikel 124, waarin staat dat er een tussenkomst in het kader van de verzekering kan zijn als het gaat over “een beweging van een belangrijke massa van de bodemlaag, die goederen vernielt of beschadigt, welke geheel of ten dele te wijten is aan een natuurlijk fenomeen anders dan een overstroming of een aardbeving.”

Hier heb je natuurlijk de discussie wat een verplaatsing of beweging of een belangrijke massa is. Dat is allemaal niet gedefinieerd. Voor mensen die geconfronteerd worden met een dergelijk schadegeval, is dat een zielige discussie, omdat zij er de gevolgen van dragen. Ik begrijp dat een slechte fundering altijd de aanleiding kan zijn van zettingsvoegen, maar het gaat hier in veel gevallen toch over robuust gebouwde woningen die er zelfs al tientallen jaren staan en waar dit fenomeen plots opduikt. Dat is iets wat je toch wel aan die droogte kunt wijten, ook omdat hydrologen en bodemkundigen zeggen dat het een specifiek gevolg is van de aanwezigheid van dit type kleibodem, dat verdroogt en krimpt en zijn normale volume niet meer aanneemt als het toch met water wordt aangevuld. Het is toch wel een vervelend gegeven. Ik wil daarom vragen of het niet mogelijk is om bij de verzekeringssector aan te dringen, zoals minister Demir ook al heeft gedaan. Kunt u hier uw schouders mee onder zetten zodat er via de verzekering eventueel een tussenkomst kan komen? Het gaat toch over dramatische situaties voor bepaalde gezinnen.

Minister-president Jambon heeft het woord.

Ik besef heel goed dat dat in sommige gevallen tot dramatische situaties kan leiden. Zoals ik al heb aangegeven in mijn antwoord, zal ik samen met minister Demir een demarche doen om de verzekeringssector te overtuigen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.