Voortbestaan van de polders en wateringen

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik stelde u dezelfde vraag meer dan twee jaar geleden al eens omdat de aanpak en de beheersing van de waterproblematiek het best zo gestroomlijnd mogelijk verloopt. Dat kan alleen maar met een zo beperkt mogelijk actoren op het terrein. 

Wat mij betreft – en dat zei ik toen ook al – mogen de polders en wateringen worden afgeschaft. Toen ik u die vraag in juni 2020 stelde, zei u dat u daar wel iets voor voelde omdat u in het verleden daarover ook een aantal gelijkaardige uitspraken had gedaan. U had aan de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) de opdracht gegeven om een conceptnota voor te bereiden die de verschillende opties onderzoekt met het oog op de rationalisering. U kondigde toen aan dat u in de eerste helft van dit jaar een beslissing zou nemen over het wegwerken van de versnippering van het beheer van die onbevaarbare waterlopen. Inmiddels zitten we in de tweede helft van het jaar. Mijn vraag is een actualiteitsvraag naar de stand van zaken.

Welke toekomst hebben de polders en wateringen nog volgens u? Bent u het er nog steeds mee eens dat ze het best worden afgeschaft?

Gaan de plannen ook in die richting? Kunt u de verschillende opties toelichten?

Wanneer mogen we een definitieve beslissing verwachten in de ene of de andere richting?

Minister Demir heeft het woord.

Collega, zoals u zelf aangeeft spraken we in het regeerakkoord af om het beheer van de onbevaarbare waterlopen te rationaliseren, omdat de huidige versnippering een knelpunt is. We stellen vast dat veel polders en wateringen, maar ook lokale besturen, veel moeite hebben om al de doelstellingen van een integraal waterbeleid te realiseren.

Het expertenadvies ‘Weerbaar Waterland’, dat in juli 2022 onder leiding van Henk Ovink gefinaliseerd werd, bevestigt dat en stelt dat we moeten gaan van een uitvoering afhankelijk van vrijwilligheid en vertraagd door versnipperde bevoegdheden, naar een duidelijke regie. Ik ben in gesprek geweest met de mensen die daar actief zijn en ik wil nog het volgende meegeven. Je hebt daar natuurlijk heel veel kennis en knowhow. De mensen staan er echt wel onmiddellijk als er iets gebeurt. Die kennis, knowhow en nabijheid zijn zaken die goed zitten, en die moeten we zien te behouden.

U vraagt naar de plannen: het regeerakkoord is daar duidelijk over. Ook Henk Ovink gaat voor een duidelijke regie. Het is evident dat wanneer we vanuit de Vlaamse Regering experts aanstellen, we hun advies afwachten en ermee aan de slag gaan. De voorbije weken en maanden zijn we aan de slag gegaan met het advies. Zoals eerder gezegd, wordt op basis van het advies, maar ook van het gesprek dat ik heb gevoerd over de knowhow die daar aanwezig is en een aantal zaken die van belang zijn en die ik wil behouden, een duidelijke regierol afgesproken. Dat maakt het voor iedereen duidelijk waar de verantwoordelijkheden liggen. Het voorstel zal in loop van de komende weken worden besproken in de schoot van de Vlaamse Regering.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Als ik het goed begrijp, zal er binnenkort een definitieve beslissing vallen.

We mogen inderdaad de knowhow, de bekwaamheid en de deskundigheid van de mensen op het terrein niet weggooien, maar er is een verschil tussen de mensen die op het terrein het werk moeten doen enerzijds en de structuur en de beheersorganen anderzijds. Mijn vraag gaat heel duidelijk daarover en niet over de werknemers en diegenen die het werk op het terrein doen. Zij kunnen perfect ingeschakeld worden onder andere entiteiten en hun werk blijven doen op het ogenblik dat er effectief problemen zijn.

Mijn vraag behelst dus de structuren, niet de mensen die op het terrein actief zijn.

De heer Vandaele heeft het woord. 

Het thema van de polders en de wateringen lag hier, ook in de vorige legislatuur, al vaker op de tafel. Er werd gekeken of het niet kan verbeteren. Meestal stopte het dan midden in het proces.

Sommige polderbesturen werken inderdaad goed om niet te zeggen uitstekend. Andere werken veel minder goed. De mensen begrijpen niet altijd de werking ervan. Het lijkt iets uit vervlogen tijden. In de polderbelasting zitten wel eens vreemde kronkels, en ik merk dat de mensen niet altijd begrijpen hoe dat in elkaar zit. Dat is niet goed. Als mensen belastingen moeten betalen, dan moeten ze weten waarom en hoe en waarom zij en iemand anders niet.

De polderbesturen hebben doorgaans een uitstekende terreinkennis en het is belangrijk om die te behouden. Anderzijds hebben we in het verleden wel eens gezien dat sommige polderbesturen zich niet altijd even enthousiast inschrijven in de beleidslijnen die vanuit Vlaanderen worden getrokken. Dat is een aandachtspunt. Hoe dan ook wachten we uw voorstellen met interesse af.

De heer Van Hulle heeft het woord.

Minister, ik onderschrijf wat de collega’s Vandaele en Vandenhove zeggen over de werking van de polders. Ik zou het graag willen hebben over de afschaffing van de polderbelasting. Als u zegt dat u de polders en wateringen gaat reorganiseren of eventueel afschaffen, dan heb ik enige argwaan dat we de polderbelasting tegen mei 2024 niet afgeschaft gaan hebben. Waar zit de clou van de zaak? Er zijn 330.000 brieven verstuurd om 8 miljoen euro in te zamelen. Dat is een gemiddelde aanslag van ongeveer 20 tot 22 euro. Als men dat uitrekent zit men vlug aan een handelingskost van 2 euro. En dan noem ik nog niet de kafkaiaanse toestanden dat er soms 250 euro deurwaarderskosten worden aangerekend om 10 euro te innen.

Mijn concrete vraag is de volgende, minister. Is er een mogelijkheid om nu al te kijken hoe u die polderbelasting vandaag al kunt afschaffen zodat die effectief in 2024 niet meer moet worden betaald? Als we wachten tot de analyse van polders en wateringen, dan is mijn vrees dat we die polderbelasting tegen 2024 niet afgeschaft zullen hebben.

De heer Dochy heeft het woord.

We moeten opletten dat we hier niet het spreekwoordelijke kind met het badwater weggooien. Ik ken vooral het landschap van polders en wateringen in West-Vlaanderen. Als ik zie welke inspanningen daar in het verleden onder impuls van de provincie zijn gebeurd om die polders op een nieuwe leest te schoeien, te herstructureren of te fusioneren en te professionaliseren, en als ik zie hoe de werking daar vandaag in de meeste van die polders gebeurt, dan zou het bijzonder jammer zijn om die deskundigheid – niet alleen in het veld, maar ook in de bestuursorganen – en de manier waarop men ermee omgaat, zomaar weg te gooien.

Ik wil oproepen om een onderscheid te maken tussen diegenen die zich in het verleden hebben ingespannen om weer bij de tijd te zijn, en de plaatsen waar men nog polders heeft met, bij wijze van spreken, middeleeuwse kaders waar men in kleine salonnetjes met dikke sigaren beslissingen neemt. Ik neem aan dat dat in Vlaanderen nog wel ergens bestaat, maar dat is zeker niet de situatie in West-Vlaanderen. Daar heeft men inspanningen gedaan. Ik zou het bijzonder jammer vinden mocht men dit niet respecteren en mocht men er geen gebruik van maken om dat in de toekomst op een duurzame manier verder te zetten.

De oud-directeur van de dienst Wateringen van West-Vlaanderen zei dat het belangrijk is dat een beslissing over water zo dicht mogelijk bij de beek gebeurt. Die slogan moeten we in het achterhoofd houden. Naar een hoger niveau tillen en verder wegtrekken van de beek is niet altijd het meest gunstige voor de toestand.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, ik ben blij dat u heel duidelijk onderstreept dat de aanwezige expertise bij polders en wateringen echt van ongelooflijk belang is. Het zou een foute beslissing zijn om die weg te gooien. Die expertise zit op het terrein bij de mensen die uitvoeren, maar uiteraard ook in het bestuur. Dat zeggen de mensen die aansturen. Het betreft een expertise en een terreinkennis die we effectief overeind moeten houden. Zelfs in bepaalde gebieden waar soms minder goed werkende polderbesturen zouden zijn, ga ik ervan uit dat we ook daar mensen vinden die op de een of andere manier meer of beter of anders zouden kunnen werken zoals wij zouden willen. (Opmerkingen)

Ik zal hier geen namen noemen, maar voel u vrij, collega’s, als u vindt dat er namen moeten worden genoemd.

Het zou fout zijn om op basis van wat misloopt andere beleidsbeslissingen te nemen of zaken op zijn kop te zetten. Dat er efficiëntiewinsten te boeken zijn in de financiering van polders en wateringen, daar is Polders en Wateringen zelf vragende partij voor. Natuurlijk moeten daar, als ze effectief verantwoordelijkheid krijgen, ook de nodige budgetten tegenover staan. Je kunt niet zeggen: “Jij bent verantwoordelijk, maar je krijgt geen geld van ons.” Dat kan niet. Het is de moeite om daarover het debat verder te kunnen en moeten voeren, met de polders en wateringen mee aan tafel.

De collega’s hebben er niet naar verwezen, maar ik wil toch nog één ding aanstippen. We hebben in het hele waterbeleid heel vaak mooie voorbeelden vanuit Nederland. Ik wil toch nog eens aanhalen dat we bij de structuur en de wijze waarop onze waterschappen zouden moeten werken, Nederland voor ogen moeten houden. Als we dan kijken wat de polders en wateringen doen en kunnen realiseren, dan zouden we de polders en wateringen zelfs kunnen versterken om te kunnen doen wat de waterschappen in Nederland doen. Zo zouden we een hele stap voorwaarts kunnen zetten in ons waterbeleid.

De heer Vaneeckhout heeft het woord. 

Minister, ik wil aansluiten bij de collega’s en wat tegenwicht geven bij de laatste tussenkomsten. Ik ben het helemaal eens met het feit dat we de expertise niet verloren mogen laten gaan. Maar als het gaat over de aanpak van bestuurlijke verrommeling, dan hoop ik dat we toch wel een stuk verder staan dan te denken dat we expertise enkel in stand kunnen houden door structuren zoals polders en wateringen in stand te houden. Voor ons is het eigenlijk heel duidelijk: pak de belastingen maar ook de structuren aan. Er zijn echt andere manieren om op een zorgvuldige manier met water en met onze wateruitdagingen om te gaan. Daar zit een hele grote opdracht in. We spreken over achterhaalde structuren die nodeloos complex zijn en waarvan niemand nog echt weet waarom ze bestaan en wat ze exact doen. Het is belangrijk om daar fundamenteel op te durven doorwerken, en ik hoop dat we in deze commissie en in het parlement daarover eensgezind kunnen zijn. We gaan toch geen strijd voeren om iets uit de middeleeuwen in stand te houden omdat we het sympathiek vinden klinken?

Minister Demir heeft het woord.

Ik heb naar de verschillende tussenkomsten geluisterd. Er is consensus over de terreinkennis. Die kunnen we niet weggooien. Het neemt niet weg dat we het waterbeheer moeten bekijken, want alles wat met water te maken heeft in Vlaanderen, is enorm versnipperd. We moeten naar een heel duidelijke regie over wie voor wat verantwoordelijk is. Dat spreekt voor zich. Uitgangspunt en doelstelling moeten zijn: een goed waterbeheer. Daarover zijn we het met zijn allen eens, want de uitdaging waar we voor staan, is gigantisch groot.

De heer Vandenhove heeft het woord.

We wachten de beslissing van de Vlaamse Regering af. Ik wil nog eens herhalen dat het niet gaat over het personeel of de mensen, maar over de structuren. De bijkomende vragen en bemerkingen van een paar collega’s kan ik bijtreden, zeker wat de afschaffing van de hiërarchische belasting betreft waarbij je effectief moet afwegen wat de opbrengsten zijn en wat de administratieve lasten en kosten zijn om ze te innen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.