De aanpak van de erosieproblematiek

De voorzitter

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord

Minister, naar aanleiding van de evaluatie van het erosiebeheer die uw departement vorig jaar naar buiten bracht, deed u heel wat aankondigingen. U noemde in deze commissie het erosiebeleid een structureel stuk om de gevolgen van overstromingen te verzachten, en u gaf aan dat u voor de aanpak van de erosieproblematiek brongericht wil werken.  Sturen op teeltkeuze en een aangepaste manier van grondbewerking zag u als te overwegen maatregelen om ervoor te zorgen dat er minder vruchtbare grond in de grachten en waterlopen terechtkomt.

De Europese Unie wil dat de landdegradatie tegen 2030 neutraal wordt. In beleidsdocumenten en literatuur is een gemiddeld bodemverlies van 2 tot 5 ton per hectare per jaar vaak de grens voor duurzaam bodemgebruik. Volgens het rapport van het Departement Omgeving bedraagt voor meer dan 45.000 hectare van de Vlaamse landbouwpercelen met een erosierisico het gemiddelde berekende bodemverlies door erosie meer dan 10 ton per hectare per jaar. Hieruit blijkt dat erosiebestrijdingsmaatregelen cruciaal zijn om het beoogde bodemverlies terug te dringen. Erosie is bovendien ook nefast voor de waterkwaliteit. Onderzoek van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) toonde aan dat bij grote neerslaghoeveelheden in de Zwalm niet alleen de sedimentconcentratie sterk toeneemt, maar dat ook de gemeten fosfaatconcentraties tot wel vijftig keer hoger worden dan de gemiddeld gemeten jaarconcentratie, de gemeten pesticiden tot acht keer hoger. Kortom, de aanpak van erosie is ook cruciaal om de waterkwaliteitsdoelstellingen te realiseren.

Minister, in de conceptnota ter begeleiding van de stroomgebiedbeheerplannen 2022-2027 stelde u dat uiterlijk tegen 1 januari 2023 een juridisch kader uitgewerkt zou zijn dat de erosieproblematiek structureel aanpakt. Dit kan door erosiedoelstellingen en -maatregelen te verankeren in het Bodemdecreet. Dat zijn allemaal mooie voornemens,  maar voorlopig blijft het bij aankondigingen. 

Vorige week publiceerde de VMM een nieuwsbrief speciaal gewijd aan de sedimentproblematiek. Na de evaluatie van het erosiebeleid zou ook deze nieuwsbrief opnieuw een wake-upcall moeten zijn om dringend werk te maken van een erosiebeleid die naam waardig. Nu al spenderen de beheerders van waterlopen gemiddeld zo’n 237 miljoen euro aan het ruimen van slib, en ook de zuivering van slib kost ons handenvol geld. Bovendien schat de VMM dat klimaatverandering een belangrijke impact zal hebben op erosie. Onder behoud van de huidige maatregelen zou de sedimentaanvoer tegen 2050 tot bijna twee keer toenemen en tegen 2100 zelfs met tweeënhalf keer. Klimaatverandering countert bijgevolg het effect van erosiebestrijdingsmaatregelen.

Erosie van vruchtbare grond gaan we nooit tot nul kunnen herleiden, minister, maar met een erosiebeleid dat inzet op gebiedsgerichte bronmaatregelen, kunnen we er wel voor zorgen dat we de erosieproblematiek beheersbaar houden.

Mijn vraag aan u is dan ook heel eenvoudig. Hoe staat het met de uitwerking van juridisch bindende doelstellingen en maatregelen voor erosie? Kunnen we die binnenkort verwachten ter bespreking in dit parlement en wat is de verwachte timing voor de effectieve inwerkingtreding van dit beleid? Wat zijn de voornaamste aanpassingen aan het erosiebeleid die u zult doorvoeren?

Minister Demir heeft het woord.  

Dank u wel voor de vraag, collega Schauvliege. U weet – of u weet het niet – dat ik  opdracht heb gegeven om de voorstellen uit de evaluatie van het erosiebeleid verder uit te werken. De administratie werkt ook in nauw overleg met het kabinet om aan een soort visienota te komen voor de Vlaamse Regering. De technische gesprekken volgen ook. U weet ook dat er in het klimaatadaptatieplan, en ook in de stroomgebiedbeheerplannen, eveneens allerlei zaken over erosie staan.

Natuurlijk is het, denk ik, ook van belang dat het meegenomen wordt in het Mestactieplan (MAP). Er zal allicht veel overlap zijn. Ik ga er sowieso van uit dat de maatregelen die er komen, zowel de afstroom van nutriënten naar waterlopen effectief aanpakken, maar ook dat er maatregelen komen die vermijden dat modderstromen in woningen of dorpen terechtkomen. Daarbij zijn bronmaatregelen voor mij ook wenselijker dan curatieve maatregelen. De evaluatie toont ook mooi aan wat werkt. Ik ga ervan uit dat de sectoren die studie ook hebben gelezen en met dergelijke voorstellen komen.

Nadat de voorstellen uit die evaluatie van het erosiebeleid uitgewerkt zijn, en samen met wat er uit het MAP komt, is het alvast de bedoeling dat ik met een algemene conceptnota of visienota naar de Vlaamse Regering ga en dat een en ander op elkaar is afgestemd.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Dank u wel, minister. Dan heb ik het goed begrepen dat er al een oplossingsrichting in uw nota Stroomversnelling staat: u zou het Bodemdecreet aanpassen en een evaluatie maken. Die evaluatie is vorig jaar gemaakt. Op basis van die evaluatie zou u dan die aanpassingen doen en een juridisch kader op tafel leggen. De deadline daarvoor was 1 januari 2023.

Ik hoor u nu zeggen dat jullie daarmee bezig zijn, alles aan het verzamelen zijn en dan met een conceptnota naar de Vlaamse Regering zullen gaan. Minister, een conceptnota is natuurlijk geen uitgewerkt juridisch kader.

Zult u in 2023 nog met een aangepast juridisch kader komen of zal het enkel een conceptnota zijn?

Minister Demir heeft het woord.

U weet, mevrouw Schauvliege, dat ik niet alleen in de regering zit. Sta mij dus toe dat ik eerst met een algemene visienota naar de regering ga, en dan zie hoever we kunnen springen.

Wij kunnen ook invulling geven aan het Bodemdecreet, waarin we nu ook maatregelen aan het uitwerken zijn. Alles hangt ervan af wat er uit de Vlaamse Regering komt, en wie waarmee akkoord gaat. (Opmerkingen van Bruno Tobback)

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, uw antwoord is dus wel duidelijk. In die nota Stroomversnelling staat heel duidelijk dat u met een juridisch kader zult komen, en ook hoe u dat zult doen, namelijk door de aanpassing van het Bodemdecreet. Ik dacht dat die nota Stroomversnelling ook door uw collega’s binnen de Vlaamse Regering is goedgekeurd, maar blijkbaar dus niet.

Ik denk dat we op het vlak van erosie nog een hele weg te gaan hebben in Vlaanderen. Het is bijzonder belangrijk om te voorkomen dat al die vruchtbare landbouwgrond in onze rivieren belandt, en dat daar een stevig erosiebeleid komt. We zullen dit heel hard blijven opvolgen, want de komende harde regenbuien zullen opnieuw modderstromen – hopelijk niet te hard – op ons netvlies branden. Ik denk dat iedereen daar dan hard van leer zal trekken, maar het is wel nu dat die regelgeving er moet komen, om te voorkomen dat het erger wordt.

De vraag om uitleg is afgehandeld.