Voorstel van PFAS-actieplan

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Op 16 december 2022 heeft de opdrachthouder het PFAS-actieplan (poly- en perfluoralkylstoffen) samen met zijn verslag in de Vlaamse Regering gebracht. Het PFAS-actieplan zou daarna naar de Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen (Minaraad) en de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) worden gestuurd voor advies. Zij brachten inderdaad een gezamenlijk advies uit. Ik noem enkele van hun vaststellingen.

De financiering is nog niet rond voor de ambtshalve uitvoering van de bodemonderzoeken, voorzorgsmaatregelen en bodemsaneringen. Naast de financiering vraagt de uitvoering van de acties ook voldoende personeelscapaciteit. De raden vragen om ook die te verzekeren, en wijzen op de grote uitdagingen ter zake bij de ambtshalve uitvoering van bodemonderzoeken, voorzorgsmaatregelen en bodemsaneringen.

Het plan bevat volgens de raden geen meetbare of kwantificeerbare doelstellingen over blootstelling, aanwezigheid in het milieu, en saneringen. De raden zijn van oordeel dat het plan nog te weinig uitgaat van een doorgedreven inzet op uitfasering, in het licht van de gewenste transitie naar een circulaire economie.

Het plan zet nog onvoldoende in op innovatie als oplossing voor een aantal problemen. De raden stellen voor het kenniscentrum innovatieve saneringstechnieken expliciet op te nemen in het plan.

Heel concreet vragen de raden om meer nadruk te leggen op maatregelen met direct effect op het de gezondheid en het leefmilieu. Ze vragen om meer rekening te houden met kwetsbare groepen, zoals kinderen. Ze vragen een duidelijker standpunt in te nemen ten aanzien van de Europese beleidsdiscussies in lijn met het Europees Zero Pollution Action Plan. Ze vragen ook snel werk te maken van het aangekondigd beleidsplan zeer zorgwekkende stoffen (ZZS).

Mijn concrete vragen aan u, minister, zijn de volgende.

Zult u een sluitend financieel plan voorleggen om uitvoering te geven aan uw PFAS-actieplan? Zult u bijvoorbeeld voldoende personeel voorzien voor de ambtshalve uitvoering van bodemonderzoeken, voorzorgsmaatregelen en bodemsaneringen?

Zullen er voldoende meetbare en controleerbare doelstellingen opgenomen worden in het plan?

Zult u speciale aandacht besteden aan de gevolgen voor kwetsbare groepen zoals kinderen, bijvoorbeeld het vastleggen van communicatie, meet- en saneringsinspanningen?

Zet u voldoende in op de uitfasering van niet-essentiële PFAS-verbindingen en het in gesloten kringloop houden van voorlopig nog essentiële verbindingen? Zult u voldoende stimuli geven voor innovatie? Zult u rond de uitfasering van niet-essentiële PFAS effectief stelling innemen op Europees niveau?

Tegen wanneer mogen we een actieplan zeer zorgwekkende stoffen verwachten?

Minister Demir heeft het woord.

In de loop van juni plan ik om het PFAS-actieplan, na advies van de adviesraden, opnieuw op de Vlaamse Regering te brengen. Ik heb in het actieplan ook budgetten voor 2023 en 2024 voorzien in de grootteorde van 10 miljoen euro. Zoals ik reeds heb gezegd, ben ik van plan om een sectorfonds op te richten voor de sanering van bodem- en waterverontreiniging. Ook dat plan van aanpak zullen we samen met de visienota zeer zorgwekkende stoffen op de Vlaamse Regering brengen.

Door de uitvoer van het PFAS-actieplan zullen we de grootste risico’s voor onze bevolking en het leefmilieu kunnen wegnemen. Aanvullend op het PFAS-actieplan zijn er ook natuurlijk andere zaken om PFAS-verontreiniging aan te pakken en emissies te beperken. Zo heb ik ook 3M als producent gedwongen om zware saneringsinspanningen uit te voeren voor PFAS en alle milieucompartimenten. Daarmee zijn ze ondertussen ook begonnen.

Daarnaast zullen industriële gebruikers van PFAS-houdende producten acties moeten ondernemen bij het beperken van lucht- en wateremissies, en bij het saneren van bodemverontreiniging. En voor PFAS-bodemverontreiniging passen we de principes van het Bodemdecreet toe. Dat betekent: onderzoeken wie de sanering moet initiëren en uitvoeren. In de gevallen waarbij vrijstelling van een sanering wordt verleend, zal de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) ambtshalve de sanering uitvoeren.

Wat het realiseren van de acties uit het PFAS-actieplan betreft: daar zijn op dit moment een 25-tal medewerkers over de verschillende entiteiten mee bezig.

In het ontwerp PFAS-actieplan werden zowel eenmalige acties als doorlopende acties opgenomen. Bij elke actie en dienst werd het doel beschreven alsook outputindicators vermeld, zodat gemeten kan worden in hoeverre het doel behaald wordt. Ik wil nu eerst de kennis uit de geplande acties afwachten om aan de hand daarvan te bepalen of het nuttig en praktisch mogelijk is om meetbare of gekwantificeerde doelstellingen over blootstelling, aanwezigheid in het milieu, saneringen, enzovoort, te bepalen.

Bij de mogelijke PFAS-verontreiniging bij zware branden en brandweeroefenterreinen heeft de OVAM vanaf juli 2021 verkennende bodemonderzoeken uitgevoerd. Hierbij hebben ze voorrang gegeven aan de locaties gelegen dicht bij locaties waar kwetsbare personen aanwezig zijn. Zo werden verdachte locaties nabij scholen, speeltuinen, recreatiegebieden en woongebieden prioritair onderzocht.

De metingen bij potentiële bodem- en grondwaterverontreiniging, ook los van PFAS, gebeuren systematisch waar verhoogde blootstelling mogelijk is, dus a priori dicht bij locaties waar blootstelling voor kinderen mogelijk is. Bij de beoordeling van vastgestelde bodemverontreiniging houdt de risico-evaluatie standaard rekening met de meest kwetsbare doelgroepen, zoals kinderen of zwangere vrouwen. De OVAM paste in navolging van de aanbevelingen van de parlementaire onderzoekscommissie reeds haar prioriteitsstelling voor sanering aan, met een hogere prioriteit voor humaantoxicologische risico’s – wat, denk ik, ook logisch is.

In het kader van humane biomonitoringsprojecten, zoals het Vlaams humaan biomonitoringproject, besteden we ruim aandacht aan kwetsbare groepen zoals jongeren en sociaal kwetsbaren. Het humane biomonitoringsonderzoek in de buurt van 3M focuste specifiek op de jeugd.

Wanneer u het hebt over de uitfasering van niet-essentiële PFAS, wijs ik erop dat het een productnormering is en een federale bevoegdheid is. Ik denk dat de partijen die daar aan zet zijn, het best aan de mouw trekken van de bevoegde minister.

Wat de PFAS-restrictie betreft die een verbod op alle niet-essentiële PFAS-verbindingen tot doel heeft, kan ik zeggen dat het proces hiervoor loopt in België binnen het Belgisch comité Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (REACH). Dit is steeds in samenspraak met de andere ministers. Mijn administraties leveren hierin een belangrijke bijdrage door inbreng van kennis uit anderhalf jaar versterkte PFAS- werking en door data door te geven die het restrictiedossier goed kunnen ondersteunen.

Wat betreft PFAS is er momenteel geen of nauwelijks circulariteit. In het algemeen is het belangrijk om de systemische aanpak te volgen zoals die ook is beschreven in het PFAS-actieplan.

Ik verwacht dat ik het actieplan zeer zorgwekkende stoffen tegen de zomer als mededeling naar de Vlaamse Regering kan brengen.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Dank u wel voor uw antwoord, minister, op de vele vragen over het PFAS-actieplan. Het zal goed zijn als dat definitief wordt goedgekeurd door de Vlaamse Regering en dat men rekening houdt met de opmerkingen van de Minaraad en de SERV.

Wat mij opviel bij het doornemen van het PFAS-actieplan is dat er bijvoorbeeld niets is opgenomen over zeeschuim. Op 1 februari doet het Departement Omgeving van de Vlaamse overheid een mededeling dat er verhoogde PFAS-concentraties zijn gevonden in een aantal stalen van zeeschuim. Ik ben zelf naar een toelichting geweest in verband met het onderzoek van zeeschuim. Onderzoekers van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) hebben tijdens een wandeling aan de kust in hun vakantie wat zeeschuim meegenomen en laten analyseren op PFAS. Men heeft  vastgesteld dat er verhoogde concentraties aan PFAS aanwezig is.

Dat heeft dan geleid tot een diepgaander onderzoek, een herneming van de stalen. Het gevolg was dat het agentschap Zorg en Gezondheid (AZG) de aanbeveling deed dat sporadisch contact met zeeschuim geen probleem is, maar het aan te bevelen is zeeschuim niet in te slikken en kinderen niet te laten spelen in zeeschuim. Dit persbericht is op 1 februari verschenen op de website van de Vlaamse overheid.

We staan voor het strandseizoen. In dat persbericht staat ook duidelijk dat men geen zicht heeft op de oorzaak van de verhoogde PFAS-concentraties. Ik vind het dan ook zeer bijzonder dat er met geen woord wordt gerept over deze problematiek in het PFAS-actieplan, terwijl het onderzoek dateert van voor de definitieve indiening van het PFAS-actieplan in een eerste versie aan de Vlaamse Regering.

Dus, minister, zult u de concentratie aan PFAS verder onderzoeken, zodat er goede richtlijnen kunnen worden gegeven aan de vele jonge kinderen die deze zomer aan de kust zullen spelen, mogelijk ook in zeeschuim?     

De heer Stijn De Roo heeft het woord.

De PFAS-problematiek komt heel regelmatig opnieuw aan bod in deze commissie. Er is een onderzoekscommissie geweest, waarin heel wat aanbevelingen richting het beleid zijn geformuleerd. Minister, kunnen we in deze commissie niet eens een soort opvolging inplannen? Dat is misschien iets voor de regeling van de werkzaamheden. Er zijn immers een aantal aanbevelingen gedaan waarover deze commissie of de onderzoekscommissie het gevoel had dat ze op korte termijn moeten worden aangepakt. Een aantal dingen zijn nu aangekondigd, maar het is niet altijd duidelijk voor het parlement wanneer u daar precies mee zou willen landen. Ik vind dat dat de opvolging van het hele dossier wel wat bemoeilijkt. Ik denk dat het goed zou zijn te weten waar nu precies de prioriteiten liggen en welke aanbevelingen niet en welke wel worden gevolgd. Ik vermoed dat dat nog wel wat voorbereidingswerk vergt, maar ik zou toch de suggestie willen doen om dat eens op te nemen in deze commissie.

We zullen uw vraag straks meenemen bij de regeling der werkzaamheden.

Minister Demir heeft het woord.

Mevrouw Schauvliege, ik neem uw suggestie mee. Dat is wel federale bevoegdheid. Dat gaat over het maritieme milieu, zegt men mij. Ik zal het dus doorgeven aan de federale collega’s.

Wat de onderzoekscommissie betreft, geen probleem. Er komt voor de zomer trouwens een opvolgingsrapport. Ik veronderstel dat jullie dat ook allemaal volgen, niet alleen wat we aankondigen. Vele dingen zijn al uitgevoerd in het PFAS-dossier. Het is ongelooflijk wat daarvan al is uitgevoerd. Ik had natuurlijk veel liever gehad dat men dat veel eerder had aangepakt, maar het is wat het is. Dat geeft me echter inderdaad wel een gelegenheid. Ik zou dus heel graag naar dit parlement willen komen om de parlementsleden de waaier van maatregelen die zijn gerealiseerd en die in uitvoering zijn, deelachtig te maken.

We nemen dat zeker mee tijdens de bespreking straks.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, u hebt creatieve raadgevers, maar zeeschuim dat op het strand terug te vinden is, dat is geen federale materie. Dat is Vlaamse materie. U bent daarvoor bevoegd en ik denk dat het belangrijk is dat u daar in het kader van het PFAS-actieplan, waarin trouwens nog acties staan die eventueel federaal zouden zijn, verder onderzoek naar doet. Dit is immers toch wel een gevaarlijke situatie. In een aantal stalen zijn er echt verhoogde PFAS-concentraties gemeten. Het lijkt mij zeer belangrijk, niet om paniek te zaaien, dat we echt goed bekijken vanwaar dat komt en hoe we kunnen voorkomen dat kleine kinderen zich zonder het te weten in een gevaarlijke situatie begeven. We hebben heel veel geleerd uit de PFOS-onderzoekscommissie. Een van de dingen die we echt allemaal hebben geleerd, is dat we onze kop niet in het zand mogen steken en elke indicatie van vervuiling ernstig moeten nemen. Ik wil er dus nog eens op aandringen om dat ernstig te onderzoeken en zo snel mogelijk uw PFAS-actieplan te concretiseren, zodat we verder aan de slag kunnen gaan met het vele werk dat al is verzet en nog voor de boeg ligt.

De vraag om uitleg is afgehandeld.