Over het algemeen zijn de Vlaamse winters nat en de zomers droog. Maar klimaatveranderingen leiden tot veranderende neerslagpatronen, met minder neerslagdagen waarop grotere hoeveelheden neerslag vallen. Dat heeft gevolgen voor de landbouw. Zo was de zomer van 2022 uitzonderlijk droog, met grote opbrengstverliezen tot gevolg. Het najaar van 2023 en de zomer van 2024 waren dan weer uitzonderlijk nat. Het belang van een dynamisch waterbeleid neemt dus toe. Stuwen kunnen hiertoe bijdragen. Er bestaat een verscheidenheid aan stuwen. We geven een overzicht van de verschillende soorten en lijsten de eigenschappen op.
Aandachtspunten bij plaatsing van een stuw
Wil je een stuw plaatsen in een perceelsgracht, dan is het belangrijk het meest geschikte stuwtype te kiezen op basis van de perceels- en grachteigenschappen en het beoogde effect van de stuw. Voor de plaatsing heb je een omgevingsvergunning nodig. Verder is plaatsing alleen mogelijk wanneer de gracht droog staat en moet de stuw in elke berm tot 1 m in de talud gaan om zijdelingse uitspoeling te voorkomen. Ten slotte moet de stuw 25 tot 50 cm diep in de gracht worden geplaatst. Soms is ook een overstortbescherming nodig.
Vaste stuwen voor continue buffering
Vaste stuwen verhogen het waterpeil plaatselijk onder de vorm van betonnen schotten, rijplaatstuwen of eenvoudige bodempeilverhogingen. Je kan een vaste stuw inzetten langs baangrachten, op hoger gelegen en licht hellende percelen en in regio’s met infiltratiegevoelige gronden. Mits gebruik van een kraan, kan deze stuw eenvoudig worden geplaatst. De kosten variëren van 100 tot 350 euro voor een bodempeilverhoging en 650 tot 800 euro voor een betonnen schot.
Regelbare stuwen om te bufferen in functie van de nood
Regelbare stuwen, zoals schotbalkstuwen, buisstuwen en kantelstuwen, laten toe het overstortpeil aan te passen aan de waterbehoefte door de stuw meer open of dicht te zetten. Ze zijn vooral geschikt voor vlakke percelen met infiltratiegevoelige gronden en kleine waterlopen. Net als vaste stuwen zijn regelbare stuwen niet geschikt in overstromingsgevoelige gebieden. Aan de mogelijkheid om de hoogte van het overstortpeil zelf te bepalen hangt een hoger prijskaartje, variërend tussen 3.000 en 4.500 euro.
Knijpstuwen voor gedoseerde doorstroom
In plaats van het water volledig tegen te houden, zorgen knijpstuwen voor een gedoseerde doorstroom. Ze bestaan uit een vaste stuw, waarvan de stuwhoogte wordt opgehoogd door erboven een plank te plaatsen met daarin een gat. Dit laat toe om bij extreme neerslag water vertraagd af te voeren. Zo is niet alleen het water langer beschikbaar in het aangrenzende perceel, maar wordt ook de waterdruk stroomafwaarts verlaagd waardoor de kans op wateroverlast verkleint. Knijpstuwen kunnen worden ingezet in perceelsgrachten langs waterlopen of in kleinschalige waterlopen en in zowel vlakke als hellende percelen. Bij infiltratiegevoelige gronden heeft het weinig zin om een knijpstuw te plaatsen, je kiest dan beter voor een ander stuwtype. Ook een knijpstuw kost tussen de 3.000 en 4.500 euro.
Een overzicht van de verschillende types en hun eigenschappen, en een checklist met aandachtspunten en tips bij de plaatsing van stuwen vind je hieronder.
Meer info
Anne Waverijn
Dit onderzoek kadert binnen het project "STUW: Klimaatrobuuste landbouw door stuwen", gefinancierd door Provincie Oost-Vlaanderen: Plattelandsontwikkeling (PDPO - omgevingskwaliteit)
Bekijk de publicatie
Surf naar...
