De toekomst van de appelteelt in Vlaanderen

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Minister, ik wil het inderdaad even hebben over de appelteelt, onze lekkere jonagold. We hebben onlangs in een aantal krantenartikels mogen lezen dat de appelteelt heel erg lijdt onder internationale concurrentie, en dat dan vooral de jonagold van bij ons het moet ontgelden. Onze appeltelers ondervinden sterke concurrentie vanuit Polen, dat inmiddels ook de bekende Pink Lady teelt, die internationaal sterk vertegenwoordigd is.

We weten dat de Polen vroeger bij ons kwamen plukken. Vandaar hebben ze ook heel wat kennis opgedaan in onze contreien, en ze steken ons nu voorbij. Als we daarnaar kijken, dan zien we dat het appelareaal in Polen zowat 180.000 hectare telt. Dat is enorm toegenomen, terwijl het in Vlaanderen juist met 32 procent is afgenomen. Van de ruim 6200 hectare in 2014 is het appelboomgaardenareaal in Vlaanderen gedaald naar 4200 hectare in 2023.

Zoals ik al zei, is het de jonagold, ooit het veelbelovende paradepaardje van onze appelteelt, dat vooral klappen kreeg. Het Russisch embargo van 2014 heeft ervoor gezorgd dat Poolse appelen niet meer naar het oosten gingen, maar eerder de Scandinavische en Britse markten hebben opgezocht, waar natuurlijk ook onze appels aanwezig waren. Inmiddels hebben de Polen – zoals ik al zei – steeds meer technische kennis verworven om appelen te telen, en hebben ze ook het voordeel van schaalgrootte en lagere loonkosten.

Er is ook sprake van veranderende consumentenvoorkeuren en de opkomst van nieuwe rassen. We kennen allemaal de Pink lady, een ras dat eigenlijk uit Nieuw-Zeeland komt en dat ook hier door veel mensen gegeerd wordt.

Er is ook positief nieuws, en dat is dat het afnemend appelareaal in Vlaanderen niet impliceert dat er totaal verlies is voor de fruitproductie. Er is onder meer een verschuiving opgetreden naar wijnproductie en naar conferenceperen. Vooral die laatste hoeft een toename van productie in Polen niet echt te vrezen, vermits de perenteelt geen koude winters als die in Polen verdraagt.

Hier zijn mijn vragen aan u, minister.

Hoe schat u de afname van het appelareaal in Haspengouw in met betrekking tot de toekomstperspectieven voor deze sector?

Gaat u initiatieven nemen om in samenspraak met de sector te zoeken naar oplossingen om de positie van de jonagold op de internationale markten te versterken?

Hoe wilt u een antwoord bieden op de belangrijkste concurrentienadelen die onze jonagoldproductie ervaart, bijvoorbeeld op het vlak van schaalgrootte, loonkost en het feit dat het kwaliteitsverschil met andere landen onvoldoende groot blijft?

Wordt de ontwikkeling van nieuwe appelrassen aangemoedigd en actief ondersteund?

Wordt er ook sterker ingezet op het prospecteren van nieuwe markten voor de afzet van onze appelen? Welke rol speelt het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) daarin en welke prioritaire markten worden vooropgesteld?

Minister Brouns heeft het woord.

Dank u wel, collega. Veel fruittelers hebben de laatste periode inderdaad hun appelpercelen vervangen door conferenceperen. Voor jonagoldappels is de concurrentie hard met landen zoals Polen, voornamelijk omdat onze kosten voor arbeid hoger liggen. Voor conferenceperen zijn we wel competitief omdat ons klimaat echt geschikt is voor conferenceperen. Het is daarom waarschijnlijk dat de dalende trend van het appelareaal nog even zal doorzetten.

Onze appelproducenten produceren vandaag al voornamelijk voor de lokale markt en voor appels lijkt dit de markt met de meeste toekomstzekerheid. We zien een verschuiving van jonagold naar clubrassen zoals bonita, kanzi en rubis gold. Zo’n clubras wordt dan door de club in de markt gezet en kan ervoor zorgen dat onze telers hun marktpositie verstevigen.

We blijven uiteraard de sector ondersteunen via de operationele programma’s van de gemeenschappelijke marktordening (GMO) voor groenten en fruit. Onze Vlaamse producentenorganisaties zijn zeer sterk in het optimaal aanwenden van deze middelen om de producenten en de vermarkting ervan te ondersteunen. Zo stimuleren we de concentratie van het aanbod evenals de marketing en de afzetbevordering.

De toekomst van de appelsector zal liggen in het voldoende differentiëren in andere rassen. Door zich te organiseren in een club kan een vaste kwaliteit worden gegarandeerd. De aanplant van beloftevolle rassen wordt via het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) voor 30 procent gesubsidieerd, met een verhoging van 10 procent voor jonge landbouwers of landbouwers in samenwerkingsverband. Via de GMO kan een subsidie worden gekregen van 50, 60 of 80 procent voor investeringen in nieuwe bomen van commercieel beloftevolle rassen en een subsidie van 50 of 80 procent op de royalty’s voor deze commercieel beloftevolle rassen.

Bovendien ondersteunt de Vlaamse overheid het onderzoek naar nieuwe appelrassen door het Proefcentrum Fruitteelt (pcfruit) via een jaarlijkse werkingssubsidie. Dit rassenonderzoek is een sleutel naar het openen van nieuwe rassen voor de toekomst: welke rassen bieden perspectief qua teelt en bewaring en naar smaak voor de consument?

Via producentgerichte acties kan de producentenorganisatie GMO-steun krijgen zodat de teler met de meest moderne en duurzame machines en hulpmiddelen zijn appels kan telen en zo de productiekosten kan verlagen om concurrentiëler te worden. Producentenorganisaties kunnen eveneens steun krijgen om te onderzoeken hoe ze markttoegang kunnen krijgen tot nieuwe buitenlandse markten.

Na de Ruslandban zijn de producentenorganisaties actief op zoek naar nieuwe afzetmarkten. Zo werden onder meer India, Vietnam, China, Canada en Brazilië ontsloten voor de Belgische appelen en peren. Dit werk gaat vandaag onverminderd door. Het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT) trekt momenteel de dossiers om toegang te krijgen tot de Filipijnse en Indonesische markt voor appels en peren. Voor peren verwijs ik daarbij ook naar de vraag die collega De Roo vorige week of de week voordien stelde naar aanleiding van onze trip richting Japan.

De appelpromotie die VLAM in samenspraak met de sector voert, focust zich vooral op de binnenlandse markt. De klemtoon ligt hierbij op de promotie van fruit van bij ons, waarbij VLAM vooral werkt aan een betere kennis bij de Vlaamse consument. Men weet immers niet meer wat ons inlandse fruit is. Zo wil VLAM met de campagne de 'Is-Het-Van-Bij-Ons-Check!’ consumenten stimuleren om bewust te kiezen voor verse groenten en fruit van bij ons. Deze worden immers met vakmanschap en zorg geteeld en bieden de garantie van versheid. De tv-spot zal opnieuw in mei en september te zien zijn op alle Vlaamse klassieke zenders alsook op digitale kanalen. De jonagoldappel doet het trouwens nog steeds goed op de binnenlandse markt. Het is de meest geconsumeerde appelvariëteit, goed voor 40 procent van het gekochte volume. Daarbij vind ik het ook uitermate belangrijk dat we de Vlaming van jongs af aan leren om te kiezen voor gezonde voeding van bij ons. Daar wil ik op blijven inzetten, in het bijzonder in onze scholen.

Mevrouw Peters heeft het woord.

Minister, dank u voor uw antwoorden. U zegt dat men voldoende moet differentiëren naar andere rassen. Ik heb daarstraks al even verwezen naar de Pink Lady. We weten dat veel mensen, we hopen ook veel jonge mensen, veel sneller grijpen naar een mooie, blinkende appel dan naar de appelen van bij ons, de verschillende rassen die u hebt opgenoemd. We hebben ons laten vertellen dat het telen van de Pink Lady in onze contreien niet zo evident is, wil men overschakelen naar dat ras. Is daaromtrent onderzoek gedaan bij het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO)? We weten dat dat een gepatenteerd ras is, maar is er al onderzoek naar gedaan of de Pink Lady ook hier zou kunnen worden geteeld?

Gisteren hoorde ik bij ‘Nieuwe feiten’ iets dat we vooral kunnen gebruiken richting onze appeltelers, namelijk dat de Pink Lady, omdat die vooral uit verdere landen komt, een lange transportroute moet volgen en men die daarom een coating met microplastics geeft zodat men de Pink Lady veel beter zou schillen in plaats van zo te eten, anders krijgt men die microplastics in de bloedbanen. Dat hebben we natuurlijk niet als we appels van bij ons eten. Misschien kan daar nog wat meer op worden ingezet. U verwijst naar wat er gebeurt in scholen en dat er daar enorm op wordt ingezet. Er is ook de hele commotie rond ‘Lekker van bij ons’. Ik denk dat dat zeker goede initiatieven zijn. Maar als we dan dat verhaal van de microplastics horen, denk ik dat we dat zeker meer mogen onderstrepen.

Nu de appelteelt enorm afneemt, zien we dat een aantal appeltelers ook neventeelten en nevenproducties hebben. Ik denk onder andere aan het PIPO-appelsap, dat enorm boomt en zodoende zorgt voor inkomsten. Dat kan natuurlijk niet iedereen doen, want dan krijg je intern te veel concurrentie. Naar andere rassen gaan, betekent nieuwe bomen planten. Naar wijnproductie gaan, betekent wijnranken planten. Maar dan zit je met een aantal jaren dat je nauwelijks tot geen productie hebt. Is het niet goed om in de fruitsector vooral te kijken naar de fruitsoorten die enorm in opmars zijn? Dan denk ik aan het klein rood fruit, bessen en dergelijke, die nu overal enorm gegeerd zijn. Daar zou men een veel snellere productie van kunnen hebben dan wanneer men moet wachten tot de bomen van de andere rassen of de wijnranken effectief tot productie leiden. Wordt er ook op ingezet om vooral te kijken naar bessenproductie en dergelijke om ervoor te zorgen dat ons fruitareaal niet al te snel afneemt, omdat we zien dat die tendens op dit ogenblik aan de orde is?

De heer Pieters heeft het woord.

De collega heeft het over de Pink Lady, maar ik dacht dat de Loonse veiling ook een variatie daarop heeft, met eenzelfde smaak en eenzelfde uitzicht. In die zin denk ik dat het misschien toch wel een variatie kan zijn, maar ik weet niet of het hetzelfde ras is en effectief Pink Lady is, want dat is gepatenteerd.

Minister Brouns heeft het woord.

Ik denk dat het belangrijk is om hier het nodige chauvinisme aan de dag te leggen. Wij moeten echt voluit de kaart trekken van dat Vlaams fruit. Onze onderzoekcentra zetten volop in op onderzoek naar nieuwe rassen.

Collega Peeters, ik vind ook dat we de vrijheid van ondernemerschap alle kansen moeten geven met betrekking tot de keuze van wijzigingen op het terrein. Klimaatveranderingen zijn vandaag heel voelbaar waardoor er ook andere keuzes worden gemaakt door onze fruittelers; dat speelt ook een rol.

Laat het duidelijk zijn: we roepen de Vlaming sowieso op om appels van bij ons te eten, die lekker, kwaliteitsvol en duurzaam zijn, en om onze telers te ondersteunen. Dat blijft de basislijn.

Wij zullen het onderzoek ondersteunen dat meerdere rassen mogelijk maakt en meerdere kansen biedt aan onze ondernemers. Maar zij blijven ondernemers, en het is aan hen om, in functie van hun bedrijfsvoering, keuzes te maken, bijvoorbeeld als het gaat over de bessen.

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Ik ben het eens met de minister. Ik denk zeker dat we er alles aan moeten doen om het fruit van bij ons extra onder de aandacht te brengen, om zo het ‘koop lokaal’-verhaal nog meer te ondersteunen.

Ze kiezen inderdaad zelf voor de bedrijfsvoering, maar overschakelen naar andere soorten fruit kan volgens mij sowieso een meerwaarde zijn. Het zal namelijk nog even duren voordat de bomen met de nieuwe rassen effectief opbrengsten zullen hebben.

Ik ben alleszins blij met het antwoord van de minister om nog meer in te zetten op onderzoek naar alternatieven en om nog meer promotie te maken voor het fruit van bij ons.

De vraag om uitleg is afgehandeld.