Ingebrekestelling van België door de Europese Commissie inzake luchtvervuiling

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, de Europese Commissie heeft in een schrijven van 18 februari 2921 België opnieuw in gebreke gesteld, omdat België de door de EU vastgestelde doelstellingen rond luchtvervuiling niet haalt. De Europese Commissie geeft België met deze communicatie een laatste waarschuwing en zal daarna de zaak aankaarten bij het Europees Hof voor Justitie. Daarnaast loopt ook de luchtzaak van Greenpeace. De uitspraak van het Hof van Beroep werd eind maart verwacht, maar zou uitgesteld zijn, net vanwege die ingebrekestelling door de Europese Commissie.

De Vlaamse overheid moet volgens Greenpeace haar Luchtbeleidsplan 2030 in lijn brengen met de Europese regels. Dat plan moet een duidelijk tijdskader aangeven met ambitieuze maatregelen zoals ultralage-emissiezones, een slimme kilometerheffing en grotere investeringen in fiets, openbaar vervoer en deelmobiliteit, zegt Greenpeace.

In een rangschikking van duizend Europese steden naar de mortaliteitsgraad door stikstofdioxide staat Antwerpen op de tweede en Brussel op de achtste plaats. Dat blijkt uit een studie die werd gepubliceerd in The Lancet Planetary Health, op basis van luchtkwaliteitsdata van 2015. Luchtvervuiling is niet onschuldig. Dat weten we. Jaarlijks sterven er bijna tienduizend mensen door ziektes die gelinkt zijn aan ongezonde lucht. Dat is dertien keer meer dan er mensen sterven door verkeersongevallen.

We leven ondertussen al meer dan een jaar met het coronavirus. Al een jaar lang voeren we samen een strijd tegen de verspreiding van het coronavirus. Eén jaar later betreuren we 22.000 slachtoffers. Binnenkort kunnen we ons hopelijk allemaal beschermen tegen de ernstige gevolgen van de verspreiding van het coronavirus en de besmetting met het virus.

Maar voor de aanpak van de gevolgen van luchtvervuiling is er geen vaccin. We moeten moeilijke en moedige maatregelen nemen om de luchtvervuiling terug te dringen. En u bent aan zet om samen met uw collega's die maatregelen uit te rollen.

Dicht bij een drukke baan wonen, geeft meer kans op aderverkalking en longontstekingen. Ook astma, hooikoorts of allergie worden erger. 6 procent van alle hartaanvallen wordt veroorzaakt door luchtverontreiniging. Ook het risico op een ernstiger verloop van COVID-19 is groter bij mensen die in regio’s wonen met een slechte luchtkwaliteit. Slechte luchtkwaliteit zorgt vooral voor een verlies van levenskwaliteit en verhoogt sterk het risico op ziek oud worden. Elke dag krijgen 11.000 kinderen astma door verkeer. België staat in de top 10 wereldwijd van kinderen die astma krijgen door het verkeer.

Minister, u hebt een coördinerende rol om te zorgen dat de NOx-uistoot door de verschillende sectoren wordt verminderd. Hoe zult u zorgen dat deze sectoren en hun bevoegde ministers hun verantwoordelijkheid opnemen? Welke stok hebt u hiervoor achter de deur?

In uw Luchtbeleidsplan 2030 hanteert u een streefbeeld van 20 microgram per kubieke meter voor NOx. In 2019 woonde nog ruim een kwart van de Vlaamse bevolking in een regio met hogere concentraties dan 20 microgram per kubieke meter. Zij staan elke dag bloot aan ongezonde NOx-concentraties. De hoogste NOx-concentraties in Vlaanderen meten we daar waar veel gemotoriseerd verkeer is. Als u echt iets wilt doen aan de blootstelling van kinderen en kwetsbare burgers aan ongezonde lucht dan zult u bijkomende maatregelen moeten nemen om de oorzaak van die vervuilde lucht aan te pakken, en dan komt het wegverkeer duidelijk in beeld. Welke bijkomende maatregelen zult u hiervoor nemen? Welke garanties zijn er dat de beoogde modale verschuiving ook effectief gerealiseerd zal worden? Welke garanties hebt u dat het plan Clean Power for Transport (CPT) ook effectief uitgerold wordt, met de beoogde vermindering van NOx-uitstoot tot gevolg?

We meten onze luchtvervuiling te weinig, zegt de Europese Commissie. Welke inspanning zal Vlaanderen leveren om een beter beeld te krijgen van deze luchtvervuiling?

Stel dat Vlaanderen de dwangsom die Greenpeace eist, moet betalen, waar komen deze middelen vandaan? Is er een strategie om aan de eisen van de rechtbank te voldoen? 

Minister Demir heeft het woord.

Collega Schauvliege, naar aanleiding van het met redenen omkleed advies van de Europese Commissie, heb ik intussen de administratie gevraagd om versneld een voortgangsrapport van het Vlaams Luchtbeleidsplan 2030 op te maken. De timing is om die dit voorjaar te hebben, zodat we op basis daarvan bijkomende concrete voorstellen kunnen doen, zodat ik die ook kan voorstellen aan de collega’s van de Vlaamse Regering om binnen hun bevoegdheden afdoende maatregelen te nemen. Dat is de reden waarom ik dat voortgangsrapport versneld heb naar dit voorjaar, zodat we kunnen kijken waar we zitten, want de ambitie is om de komende vijftien jaar de NOx-uitstoot met 80 procent te doen dalen. Dat is heel wat. Het voortgangsrapport verwacht ik dus dit voorjaar. Aan de hand daarvan zal moeten blijken welke aanvullende maatregelen al dan niet nodig zijn en dan kunnen we concrete voorstellen doen om die met de collega’s in de regering te bespreken.

Ik ben het met u eens dat we volop moeten inzetten op een uitstootreductie van het wegverkeer, net vanwege het gevaar van de blootstelling aan de bevolking. Vandaar ook de ambitie voor de reductie van meer dan 80 procent die opgenomen is in het luchtbeleidsplan van 2030. Deze maatregelen zetten in op een verdere ontdieseling van het wegverkeer, een modale shift bij zowel het personen- als het goederenvervoer, een vermindering van het aantal kilometers over de weg en het in de praktijk doen naleven van de NOx-emissienormen van de dieselwagens.

We meten onze luchtvervuiling niet nauwkeurig genoeg, zegt de Europese Commissie. Deze deelvraag is achterhaald en derhalve niet pertinent. Artikel 42 van het met redenen omkleed advies stelt inderdaad dat de Europese Commissie in haar aanvullende aanmaningsbrief van 8 november 2018 oordeelde dat in de zone Vlaanderen er geen bemonsteringspunt voor wegverkeer was. Artikel 48 stelt evenwel dat de Europese Commissie afziet van deze grief. De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) heeft immers sinds begin 2019 bijkomende NO2-metingen opgestart met passieve metingen op de plaats waar tijdens het project CurieuzeNeuzen Vlaanderen de hoogste NO2-concentraties werden gemeten.

Als Vlaanderen de dwangsom die Greenpeace eist, moet betalen, waar komen deze middelen dan vandaan? Ik ben in beroep gegaan tegen de uitspraak van de rechtbank, omdat ik het ten gronde niet eens ben met de stelling van de rechtbank dat het Luchtbeleidsplan 2030 onvoldoende maatregelen bevat om de NO2-problematiek aan te pakken, namelijk een reductie van 80 procent in de komende vijftien jaar. Ik zal niet vooruitlopen op een eventuele uitspraak in deze beroepsprocedure. Dat zou niet correct zijn uit respect voor de scheiding der machten. We zullen zien wat er in de graad van beroep wordt uitgesproken.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, uw antwoord gaat in de richting van 2030, maar de zaak die Greenpeace heeft aangespannen, gaat over de huidige stand van zaken in 2017, 2018, 2019 en nu. Maar daarover wil ik het nu niet hebben.

De Europese Commissie heeft België in gebreke gesteld en verwacht tegen het einde van de maand een antwoord hierop, en een antwoord op de vraag welke maatregelen er zullen worden genomen om het probleem op te lossen. Ik begrijp dat er een antwoord van het kabinet is vertrokken. Wat hebt u precies geantwoord aan de Europese Commissie na de ingebrekestelling door de Europese Commissie?

De heer Vandaele heeft het woord.

Collega Schauvliege, u hebt het natuurlijk vooral over NOx (Stikstofoxide), en daar zien we een overlapping met de discussie die momenteel bezig is in de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS). Daar zitten wat raakvlakken. U trekt de discussie dan ook open naar gezonde lucht en gezondheid, en dan hebben we te maken met meer dan alleen maar NOx, onder andere met fijnstof.

Minister, voor zover u dit als parate kennis hebt, zijn er vorderingen, is er nieuws van het front van de uitfasering van de vervuilende houtkachels? Dat is een onderdeel van de Green Deal huishoudelijke verwarming.

Minister Demir heeft het woord.

Collega Vandaele, ik zal dat moeten opvragen. Maanden geleden hebben we een overleg gehad met verschillende partners over de uitfasering van houtkachels. We zijn ook in overleg met de administratie om de scenario's die ze hebben voorgelegd tot een goed einde te brengen. Ik hoop dat ik dat vrij snel kan afronden. Ik verwacht een beslissing tegen de zomer.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, u hebt natuurlijk niet geantwoord op mijn bijkomende vraag.

Sorry, wat was uw vraag?

Wat is uw antwoord aan de Europese Commissie op de ingebrekestelling van België? U zou geantwoord hebben, er zou een antwoord vertrokken zijn, maar ik verneem graag wat u precies hebt geantwoord.

Dat klopt. Als het goed is, zal ik het volledige antwoord laten overmaken aan de commissiesecretaris.

Oké, hartelijk dank.

We weten allemaal dat we inzake luchtkwaliteit een tandje moeten bijsteken en heel veel inspanningen moeten doen. Verkeer is een heel essentieel element daarin en we zullen echt maatregelen moeten nemen om ervoor te zorgen dat onze NOx-uitstoot naar beneden gaat.

Ik heb ook niet zo heel hard gehoord wat de stok achter de deur is, die u hebt, minister, om uw collega aan te manen om te zorgen dat er wel degelijk een schoner wagenpark en minder verkeer op onze wegen komt, zodanig dat onze luchtkwaliteit verbetert. Maar u mag er ongetwijfeld op rekenen dat wij deze problematiek onder de aandacht zullen blijven brengen, want de toestand in Vlaanderen en in België is ernstig, ik wil niet zeggen ‘hopeloos’. Maar we moeten toch wel zorgen dat de luchtkwaliteit sterk verbetert voor iedereen, en zeker voor de mensen die nabij die vervuilingsbronnen wonen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.