Hoe mestfraude ook de groene stroom raakt

Uit mest wordt relatief weinig energie gehaald. Het meeste biogas is afkomstig van de andere stromen, zoals restproducten uit de voedingsindustrie. Fred Debrock

Biogas­installaties die werken met mest krijgen daar subsidies voor: groenestroomcertificaten. ‘Nu we weten hoe fraudegevoelig de sector is, moeten we die dringend ­tegen het licht houden’, meent Vlaams Parlementslid Chris Steenwegen (Groen). Hij verwijst naar twee ­grote gerechtelijke ­acties bij mestbedrijven, een in februari en een vorige week. Behalve gesjoemel met stalen en transporten viseerden de gerechtelijke onderzoekers ook expliciet onregelmatigheden bij de productie van biogas.

Steenwegen vroeg cijfers op bij Vlaams minister van Omgeving en Energie, Zuhal Demir (N-VA). Daaruit blijkt dat de sector tussen 2016 en 2020 minstens 215 miljoen euro aan certificaten voor de opwekking van groene stroom heeft gekregen, en meer dan 95 miljoen euro aan certificaten voor warmte-krachtkoppeling. Het gaat voor alle duidelijkheid om certificaten voor alle grootschalige agrarische vergisters. Ongeveer een derde van die installaties gebruikt geen mest, en bij die installaties die wel mest verbruiken, vormt mest iets meer dan een kwart van de gebruikte massa.

Uit mest wordt echter relatief weinig energie gehaald, het meeste biogas is afkomstig van de andere stromen, zoals restproducten uit de voedingsindustrie. Als er ander organisch afval bijgevoegd wordt, heet dat co-vergisting (zie inzet).

‘Er zijn vermoedens dat meerdere niet-aangegeven afval­stromen werden aangevoerd en verwerkt in de co-vergisters’, schreef het parket van Antwerpen na de huiszoekingen van februari in een mededeling. ‘Mogelijk is er sprake van afvalstromen die niet voor vergisting in aanmerking ­komen. De invoer van niet-aangegeven afvalstromen in de co-vergistingsinstallaties kan een impact hebben op het rendement van de biogasinstallatie en zo ook op de berekening van de groenestroomsubsidies.’ Demir vroeg na de gerechtelijke actie van februari om de certificaten voor groene stroom en warmte-krachtkoppeling van twee in het onderzoek betrokken bedrijven op te schorten.

‘Bedrijven uit de sector strijken wel meer soorten subsidies op’, leerde Steenwegen uit andere parlementaire vragen. ‘Alleen massale overheidssteun kan de sector in leven houden, lijkt het. Terwijl ons mestprobleem niet opgelost raakt.’

‘Biogas is niet de enige groene-energiebron die subsidies krijgt’, zegt Sam Tessens, coördinator van Biogas-E, het kennisplatform van de Vlaamse biogas-sector. Het is minder dan wat zonne- en windenergie krijgen, respectievelijk 740 en 228 miljoen euro vorig jaar. In het totaal gaat er jaarlijks zo’n 1,1 miljard euro steun naar groene stroom.

‘Biogas is duurder per eenheid geproduceerde energie dan een zonnepaneel of een windturbine, maar er komt ook veel meer bij kijken dan het energie-aspect alleen’, vult Tessens aan. ‘Als je het uitrekent per eenheid uitgespaarde CO2, scoort biogas beter.’

De sector probeert het nu met minder overheidssteun te doen. ‘Maar het blijft moeilijk,’ zegt Tessens, ‘de investeringen zijn niet min en de operationele kosten liggen veel hoger. Na de vergisting blijft er een restproduct over dat op zijn beurt verwerkt moet worden.’

In Nederland noemde het journalistieke platform Follow The Money onlangs de bio-energie uit mest ‘bruine stroom die niet groen te krijgen is’. In de Tweede Kamer daar ligt een voorstel om mest van de groenestroomsubsidies uit te sluiten, hoewel de ontslagnemende regering er wel nog in gelooft.

En in Vlaanderen? Demir noemt het systeem van groenestroomcertificaten ‘een erfenis uit het verleden’. ‘Anno 2021 is het bijna ondenkbaar dat we zo’n systeem in het leven zouden roepen. We moeten ons inderdaad afvragen of we geen onrendabele sector kunstmatig in leven houden. Ik wil het debat gerust aangaan.’

In een vergister zetten bacte­riën mest en eventuele bijproducten om in gas, dat we biogas noemen. Dat gas wordt verbrand, en die energie wordt via warmtekrachtkoppeling omgezet in stroom. Het kan ook opgewerkt worden tot gas van aardgaskwaliteit.

In een monovergister zit alleen dierlijke mest, maar die heeft een laag rendement. In een co-vergister zit ook ander organisch materiaal, zoals mais of restproducten uit de voedingsindustrie. In zo’n co-vergister ligt de opbrengst hoger.

Omdat ze uit hernieuwbare bronnen komen, worden stroom en gas uit de biovergister groen genoemd. In 2020 werd zo’n 577 GWh groene stroom geproduceerd uit landbouwstromen, waaronder mest, laat het Vlaamse Energie- en Klimaatagentschap weten. Dat komt overeen met ongeveer 5,5 procent van de totale groenestroomproductie en 1,2 procent van de totale elektriciteitsproductie.