Verhoogde subsidie voor de vzw Boeren op een Kruispunt

De heer Vandenhove heeft het woord.

Iedereen kent Boeren op een Kruispunt. Deze organisatie levert nuttig werk voor alle Vlaamse land- en tuinbouwers. De laatste tijd komt ze nogal in de media naar aanleiding van het stikstofdecreet en de eventuele psychische problemen die ermee gepaard gaan voor heel wat landbouwers. De vzw streeft ernaar het welzijn, de belangen en de kansen van de Vlaamse land- en tuinbouwers te verhogen, zowel voor de landbouwers zelf uiteraard, maar ook voor hun familie en vooral ook om voor een stuk preventief op te treden. Ik heb het voorbeeld van de stikstofproblematiek al aangehaald. Ook de conceptnota Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) zorgt voor heel wat ongerustheid en stress. Daarom is er een toename in de raadplegingen van de vzw Boeren op een Kruispunt. Op de ministerraad van 6 mei 2022 besliste de Vlaamse Regering om een subsidie van 1,4 miljoen euro toe te kennen aan de vzw Boeren op een Kruispunt voor een tijdelijke personeelsversterking, om het stijgend aantal aanmeldingen aan te pakken en om preventief te werk te kunnen gaan. De personeelsversterking zou over de periode 2022 tot 2024 gaan.

Minister, het aantal hulpvragen stijgt. Nu de contouren van het stikstofdossier duidelijk worden, verwacht de vzw nog meer aanvragen. Kunt u ons inzicht geven in het aantal vragen dat de vzw dit jaar te verwerken kreeg? Over welke soort hulpvragen gaat het? Als het niet mondeling kan, mag u het antwoord ook schriftelijk bezorgen.

De voormalige minister besliste om een subsidie van 1,4 miljoen euro toe te kennen aan de vzw Boeren op een Kruispunt. Het zou vooral gaan over een subsidie voor een tijdelijke personeelsversterking tot 2024. Hoeveel personeelsleden telt de vzw Boeren op een Kruispiunt op dit ogenblik? Hoeveel financiële middelen zullen worden uitgetrokken voor de personeelsversterking? Over hoeveel extra voltijdequivalenten (vte’s) gaat het? Hoe zullen de extra subsidies aangewend worden om de vzw Boeren op een Kruispunt toe te laten meer preventief aan het werk te gaan? Over welke projecten rond preventie gaat het?

De heer Nachtergaele heeft het woord.

Minister, collega Vandenhove heeft de context omstandig geschetst. Het gaat er natuurlijk over dat er in januari en februari van dit jaar al dubbel zoveel aanvragen binnengekomen waren bij Boeren op een Kruispunt als in dezelfde periode vorig jaar. Ondertussen kondigden ook het Landelijk infopunt voor vrouwen (Liv) en Boeren op een Kruispunt aan om de krachten te bundelen en zo een aanspreekpunt te vormen voor problemen rond mentaal welzijn bij landbouwers. Collega Vandenhove stelde al vragen naar extra werkingsmiddelen, naar de profielen en het aantal hulpaanvragen. Ik heb nog twee bijkomende vragen.

Minister, kunt u meer toelichting geven bij de aard van de hulpvragen van de afgelopen maanden? Voor welke hulp komen landbouwers bij Boeren op een Kruispunt de laatste maanden aankloppen?

Hoe evalueert u de evoluties die binnen Boeren op een Kruispunt hebben plaatsgevonden naar aanleiding van de vorige verhoging van de werkingsmiddelen en de vraag van minister Crevits om in te zetten op toegankelijkheid en preventie? Hoe verloopt de samenwerking van Liv en Boeren op een Kruispunt in de praktijk?

Minister Brouns heeft het woord.

Dat is een zeer actueel onderwerp en thema. Ik heb gisteren als kersvers minister van Landbouw het actieplan Welbevinden mogen lanceren. Bij mijn inleiding heb ik – niet iedereen was er – wel gezegd dat ik de maatschappelijke waardering voor de land- en tuinbouwsector heel belangrijk vind. Dat is een heel grote uitdaging op zich. Als je vandaag met landbouwers spreekt, dan voel je heel vaak dat dat ook een stuk van de bijkomende stress is, de manier waarover over hun activiteiten vandaag in Vlaanderen gesproken wordt. Dat is een collectieve verantwoordelijkheid.

Daarom laat ik bij de start van dit antwoord mijn medewerker Jannes u allemaal een pin overhandigen. Deze pin staat symbool voor de actie die vanuit het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) wordt gelanceerd, een promotiecampagne die die fierheid en die trotsheid mag uitstralen onder de titel ‘Jouw sympathie geeft onze boeren energie’. Als we fier en trots zijn en daar positief over spreken, dan is dat een positief element. Dat geeft een positieve vibe aan de land- en tuinbouwers die dag in, dag uit in de weer zijn voor ons voedsel van morgen. We weten allemaal dat dat in Vlaanderen op een zeer kwaliteitsvolle en duurzame manier gebeurt. Het is belangrijk om dat te benadrukken. Het klopt dat er heel wat knipperlichten afgegaan zijn de voorbije maanden en jaren rond het welbevinden. Daarom heeft mijn voorganger, minister Crevits, een rondetafelgesprek georganiseerd met heel wat stakeholders om inderdaad in te zetten op die versterking.

Uit onderzoek van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) bleek dat minder dan de helft van de landbouwers – zeg maar – de stap zet naar, met hun problemen aan de slag wil gaan, enzovoort. 41 procent gaf aan hulp te zoeken voor problemen over het bedrijf. Dan kom je vaak uit bij andere onderliggende problemen. 24 procent durft de stap te zetten voor persoonlijke problemen. Opvallend en verontrustend is dat maar een op de drie zegt de weg naar de hulpverlening te vinden. Dat zijn belangrijke cijfers.

Ik heb gisteren ook gezegd dat de landbouwer op zich zijn eigen gereedschap is. Een landbouwer heeft natuurlijk heel wat materiaal om het land te bewerken, om te werken op de boerderij, maar ‘at the end’ ben je je eigen gereedschap. Als het daar niet goed mee gaat, als dat niet in orde is, dan kun je niet presteren op het land of op de boerderij. Dat is dus dat welbevinden.

Ik heb gisteren ook een aantal dingen geleerd. Als je goed luistert naar de landbouwers, dan gaat het over de rechtszekerheid. Ze willen inderdaad een duurzame toekomst. Het geeft mentale rust als je weet binnen welk kader je kunt werken en dat je vergunning uiteraard kan standhouden. Je moet luisteren naar de boeren. Je moet dat samen doen met de boeren, zeker als je vandaag de regelgeving maakt, want die is zeer complex geworden. Ze zijn niet alleen landbouwers meer, maar tegelijk ook boekhouders en zelfs vaak ook juristen die anno 2022 hun landbouwbedrijf moeten managen. Dat zijn belangrijke boodschappen.

Over de waardering heb ik het gehad. Men moet inderdaad op tijd en stond durven aan de rem te trekken. Landbouwers werken meer vanuit het principe ‘de hand aan de ploeg, en de boer, hij ploegde voort’. We staan soms te weinig stil bij signalen. Daarom vind ik het ook belangrijk dat in die campagne de nodige aandacht geschonken wordt aan alle erfbetreders en alle mensen die errond hangen om met de signalen die er dan wel degelijk zijn ook aan de slag te gaan.

Er waren een aantal concrete vragen naar cijfers: Boeren op een Kruispunt, preventie, sensibilisering, voorzien van begeleiding op maat. U weet hoe ze werken. We stellen inderdaad op het terrein vast dat er in de periode januari tot mei 2022 een toename was tot 107 aanmeldingen bij de vzw. In de vergelijkbare periode vorig jaar waren er dat nog maar 81. ‘Nog maar’, want elke aanmelding is er in principe één te veel. We zien dus helaas een toename van 81 naar 107.

Ook de problematieken worden steeds complexer. Het gaat over een heel gamma van problemen. Zoals het in de hulpverlening vaak gebeurt, meldt men een probleem en dan komt er een heel pakket aan vragen en zorgen. Ze worden steeds complexer; dat heb ik ook gehoord en wil ik hier vandaag bevestigen. De relatie met de stikstofproblematiek zal hieraan ook niet vreemd zijn. Ongeveer een kwart van de betrokkenen gaf aan dat de rechtsonzekerheid zeker speelt.

Mijnheer Vandenhove, u vraagt naar de inzet van de middelen en wat er tegenover staat. Het gaat over een capaciteitsversterking voor Boeren op een Kruispunt. Vandaag zijn er 6,7 vte’s aanwezig, aangevuld door 1,5 vte’s projectmedewerkers, samen dus 8,2. Met de middelen voor 2022-2024, 1,4 miljoen euro, komen er geleidelijk 6 bij, van wie 5 adviseurs en 1 psycholoog. Volgend jaar komen er 3 adviseurs bij, het jaar nadien nog eens 2 om het team te versterken.

De vraag naar psychologische adviesverlening is een belangrijke vraag. Vandaag voelt men daar de meeste capaciteitsdruk. Men werkt met freelance psychologen die de uren psychologische ondersteuning kunnen versterken met de extra middelen.

Ik denk dat dat belangrijke antwoorden zijn op de gestelde vragen.

Er werd verwezen naar de promotiecampagne. Ik denk dat het ons aller verantwoordelijkheid is. Enerzijds is er het gevoel van de economisch-maatschappelijke waardering – zijn we als Vlaming bereid de prijs te betalen die correct is en die de landbouwer verdient? – en anderzijds is er de manier waarop we erover spreken en het delen. Tegelijk is het misschien ook wat geopolitiek ingegeven. VLAM zegt dat vandaag drie op de vier Vlamingen de landbouwer wel weten te waarderen, het wel belangrijk vinden dat er in Vlaanderen een sterke land- en tuinbouwsector is die instaat voor onze eigen voedselvoorziening. Dat is dus een positief cijfer. Ik kan jullie dus enkel oproepen om de campagne te steunen. Wij zijn allemaal ambassadeurs van die mooie en belangrijke sterke landbouwsector in Vlaanderen.

Collega Nachtergaele, Liv wordt geïntegreerd en in 2022 samengesmolten met Boeren op een Kruispunt. Het is een belangrijke evolutie om zo nog sterker voor de dag te komen voor onze land- en tuinbouwsector.

Tot daar mijn antwoorden.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoorden.

Het is inderdaad positief dat de andere vzw – het ging over de vraag die collega Nachtergaele heeft gesteld – nauwer gaat samenwerken en zelfs gaat samensmelten.

Ik heb nog een vraag. Ik heb het ook al een paar keer gezegd, maar ik denk dat iedereen die een psychologisch probleem heeft, moet worden geholpen, of hij nu landbouwer is of iets anders. Er wordt dus gekozen voor een aparte aanpak door het subsidiëren van deze specifieke vzw. Een andere mogelijkheid zou natuurlijk zijn dat er aan de sector effectief zou worden gevraagd om specifiek aandacht te besteden aan landbouwers, in plaats van dat de subsidies zouden gaan naar één bepaalde vzw. Het zou dan eerder gaan over welzijn waar aandacht wordt gevraagd voor landbouwers, die er trouwens sowieso terecht kunnen. Het is een keuze, een beleidskeuze, die wordt gemaakt. Zult u die keuze blijven maken of denkt u meer in de richting van een integrale aanpak voor alle beroepscategorieën in plaats van specifiek voor landbouwers?

De heer Nachtergaele heeft het woord.

Dank u wel, minister, voor uw antwoord. Eerst en vooral vind ik het een goede zaak dat het actieplan Welbevinden gisteren is gelanceerd. Ik wil mijn appreciatie daarvoor uitspreken. Het is een werk van lange adem geweest. Ik wil u bedanken voor de pin die u ons gegeven hebt, maar ik denk dat het nog belangrijker is dat we hier in de commissie ook eens op een degelijke manier van gedachten kunnen wisselen over dat actieplan. We hebben hier heel wat vragen gesteld, ook collega Schauvliege, in het verleden; dus ik denk dat het wel wat aandacht verdient.

Ik heb er eens een eerste blik op geworpen na de communicatie van gisterenavond. Ik zie heel veel engagementen, en ik denk ook dat die in de goede richting zitten. Maar ik blijf zowat op mijn honger zitten naar concrete acties. Ik hoop dat u mij misschien kunt vertellen dat er al concrete acties in voorbereiding zijn, maar ik zou toch ook de suggestie willen doen hier in de commissie – misschien in de regeling der werkzaamheden – dat we eens kijken hoe we verder en dieper kunnen ingaan op die problematiek, door een specifieke vergadering daaromtrent of concrete vragen rond het actieplan.

We gaan daar straks op in tijdens de regeling van de werkzaamheden. Dank u wel, collega.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Dank u wel, minister, voor uw antwoord. Wij hebben hier al vaak over Boeren op een Kruispunt gediscussieerd en gepraat. Ze zijn hier ook al geweest om een toelichting te geven. Ik denk dat vandaag meer dan ooit bewezen is dat de bijkomende middelen die zijn vrijgemaakt, ook wel echt nodig zijn en dat er altijd nog meer middelen nodig zullen zijn, zeker in deze tijden.

Ik heb drie bijkomende vragen. Ten eerste, de middelen waren ook specifiek voorzien voor die psychologische begeleiding. Ik heb begrepen dat men ook heel veel samenwerkt met freelance psychologen. Mijn vraag is daar: lukt dat op die manier? Vindt men daar voldoende psychologen? Want ik hoor, zie en lees natuurlijk ook wel dat de wachtlijsten bij de psychologen ook heel lang zijn en dat het ook heel moeilijk is om daar binnen te geraken. Dat is een eerste vraag.

Mijn tweede vraag gaat specifiek over stikstof. U hebt terecht verwezen naar het feit dat dit opnieuw bijkomende onzekerheid geeft. Ik vroeg mij daar af hoe de samenwerking verloopt tussen Boeren op een Kruispunt en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), maar ook bijvoorbeeld met het steunpunt Stikstof bij het departement Landbouw. Zij krijgen heel veel landbouwers over de vloer die bellen, die verontrust zijn. Is daar voldoende doorstroming? Is daar doorverwijzing? Is daar een samenwerking? Ik denk dat dat heel belangrijk is. Geen enkel probleem als u daar niet direct een antwoord op kunt geven, maar ik zou daar toch willen aandringen dat u bij die twee cellen zeker ook nog eens de aandacht vestigt op Boeren op een Kruispunt en op het feit dat daarnaar verwezen kan worden.

En dan drie, specifiek over het actieplan dat gisteren is voorgesteld: is daar een extra, apart budget voorzien voor dat actieplan? Is er ook een soort meting of opvolging voorzien zodat, als het nodig zou zijn, er ook kan worden bijgestuurd op het moment dat we zien dat het actieplan misschien onvoldoende resultaten oplevert. Is daar een soort meting of opvolging voorzien?

De heer Steenwegen heeft het woord.

We hebben het inderdaad al vaak gehad over het welzijn van onze landbouwers en ook over Boeren op een Kruispunt. Natuurlijk steunen wij het feit dat men meer middelen ter beschikking stelt om die directe nood die er is, toch ergens tegemoet te komen.

Bedankt ook voor de pin, maar ik denk dat sympathie natuurlijk niet volstaat. Wij zijn hier om te proberen na te denken over hoe we onze boeren beter kunnen steunen in dat verband. Ik heb het actieplan, eerlijk gezegd, nog niet kunnen bekijken, maar vorige week hadden we de Week van de Korte Keten, en de studie van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) heeft een zevental stressfactoren naar voren gebracht die leiden tot verlaagd welzijn bij onze boeren. Er zijn toch een aantal van die stressfactoren die aangepakt kunnen worden door onze boeren eigenlijk te helpen met die nieuwe verdienmodellen waar de korte keten er een van is. Dat gaat natuurlijk over het financiële, de positie in de keten die men ervaart als zeer negatief. Ook de volatiele prijzen die men krijgt, waardoor men eigenlijk niet weet of men een echt inkomen zal kunnen krijgen uit het werk. En ten derde – daar gaat die pin ook over – de appreciatie die men krijgt, de voldoening die men krijgt voor zijn werk, en het gevoel gerespecteerd te worden voor de arbeid die men levert en de producten die men produceert.

Ik vind het natuurlijk goed en noodzakelijk dat we die curatieve middelen geven om de boeren direct te steunen, maar we moeten hier echt ook het debat kunnen voeren van hoe we nu ten gronde de positie van onze boeren kunnen versterken zodanig dat die welzijnsproblematiek ten gronde ook een stuk kan worden aangepakt. Wij hebben het vorige week in de plenaire ook al gehad over die korte keten op basis van een vraag van collega Coel. Ik doe nog eens een oproep om daar toch ook middelen voor te voorzien. Ik weet niet of u daar al iets over kunt zeggen. Maar in elk geval doe ik nogmaals een oproep om toch te proberen om in de toekomst voor die nieuwe verdienmodellen voldoende middelen en ondersteuning te voorzien zodat daar een uitkomst is voor een aantal van onze boeren.

Minister Brouns heeft het woord.

Dank u wel voor de vele bijvragen. Het onderstreept voor mij het belang van het thema waarover we het vandaag hebben.

De psychologen komen inderdaad uit de reguliere sector. Uit contacten die we hebben met Boeren op een Kruispunt, blijkt dat die pool wel voldoende sterk zou zijn om de groei in capaciteit die noodzakelijk is, te kunnen maken.

U hebt inderdaad een goede suggestie gedaan om in het steunpunt ook samen te werken met de transitiemanager.

Wat de middelen betreft, is 1,4 miljoen euro al iets extra wat op tafel moet worden gelegd. Het zullen ILVO en het departement zijn die alles zullen opvolgen en monitoren. We moeten bekijken of we op de suggestie kunnen ingaan om wat meer toelichting te krijgen bij het concrete plan dat drie sporen heeft om de drempel te verlagen. We zullen allemaal wel voor een deel erkennen dat de landbouwers binnenvetters zijn en misschien trager dan de gemiddelde Vlaming de stap zetten. De vaardigheden moeten worden versterkt.

Collega Steenwegen wees ook op stressfactoren. Het is een derde spoor waarop we moeten blijven inzetten en werken. Ik deel wel uw mening dat het verdienmodel in de toekomst anders zou kunnen zijn dan het vandaag is. Ik wik mijn woorden, maar ik denk dat we allebei wel wat kritische punten kennen. Ze worden ook door hun omgeving gestuwd en we moeten ook durven te kijken naar een ander model. We moeten de nodige steun en begeleiding voorzien. Kostenefficiëntie en innovatie: het is al vaak gezegd, maar we zullen het moeten blijven herhalen. De korte keten komt zo dadelijk nog aan bod.

Wat de hulpverlening betreft, werd gisteren nog een mooi voorbeeld gegeven van het Geïntegreerd Breed Onthaal, wat men kent als men lokaal actief is. Het gaat over mensen die hulp nodig hebben. Rond Turnhout in de Kempen hebben een aantal gemeenten de handen in elkaar geslagen. Het is een gebied met achthonderd landbouwbedrijven en men stelde vast dat het veel langer duurde vooraleer die groep de stap zet. De lokale overheden en de OCMW's slaan de handen in elkaar. Het gaat ook veel breder. Domus Medica heeft er zich achter geschaard om het project te steunen. Het zijn allemaal positieve signalen dat het in de samenleving breed wordt gedragen om de groep de steun te geven die nodig is.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Ik dank u voor het antwoord. Voor mij volstaat het.

De heer Nachtergaele heeft het woord.

Misschien nog een korte slotbemerking. De collega van Groen had het over de stressfactoren. Wat die stressfactoren bindt, is de rol van de overheid. We spelen een cruciale rol. Het gaat vooral over een rechtszeker kader creëren, maar ik heb begrepen dat we daar deze namiddag nog eens gaan over debatteren. Ik denk dat iedereen het belang beseft van rechtszekerheid voor de sector.

Ik dank u voor uw engagement ter zake.

De vragen om uitleg zijn afgehandeld.