Waarom start de weerkundige herfst al op 1 september?
De meeste mensen kennen het begin van de herfst als 21 september. Dit jaar valt de officiële start van de herfst iets later, pas op 23 september. Dat heeft alles te maken met de baan van de aarde om de zon en de kleine variaties die daarin elk jaar optreden. Op 23 september 2023 zal de zon loodrecht staan op de evenaar en op dat moment start bij ons de astronomische herfst. Dag en nacht duren dan even lang. Het precieze moment waarop de seizoenen wisselen varieert elk jaar. Dat maakt het voor klimatologen niet makkelijk om statistieken te berekenen.
Daarom werden naast astronomische seizoenen ook weerkundige seizoenen in het leven geroepen. Deze vallen steeds op de eerste dag van de maand waarin het astronomische seizoen start. In dit geval start de weerkundige herfst dan ook op 1 september in plaats van 23 september. De weerkundige zomer startte op 1 juni en liep tot 1 september.
Hoe verliep de temperatuur tijdens de afgelopen zomer?
Met een gemiddelde temperatuur van 18.9°C verliep de zomer een graad warmer dan gemiddeld ten opzichte van de periode 1991-2020. Vooral de recordwarme junimaand is daarvoor verantwoordelijk. In juli en augustus schommelde de gemiddelde temperatuur eerder rond normale waarden met respectievelijk 18.4 en 18.2°C.
Velen onder u waren het wellicht al vergeten, maar de maand juni was een echte zomermaand. Tijdens de maand juni verbraken we verscheidene temperatuurrecords. Voor het eerst in de meetgeschiedenis sinds 1833 noteerden we in Ukkel een gemiddelde maandtemperatuur van meer dan 20°C. Met 20.3°C werd het vorige record uit 1976 en 2003 maar liefst met een graad verpulverd. In totaal registreerden we tijdens de maand juni 17 zomerdagen met een temperatuur van 25°C of meer. Ook dat was een nieuw record. Tussen 8 en 17 juni kregen we in Ukkel zelfs een officiële hittegolf.
De warme junimaand stond in schril contrast met de maanden juli en augustus die veel gematigder en wisselvalliger verliepen. In juli kregen we een warmere periode tussen 7 en 15 juli, de rest van de maand verliep koeler dan gemiddeld. Ook augustus was wispelturig met up en downs. Vooral tijdens de eerste en derde decade van deze maand lagen de temperaturen vaak rond of onder de normale waarden. De tweede decade verliep tijdelijk warmer. Het wisselvallige karakter van de maanden juli en augustus resulteerde in een vrij normale zomervakantie wat de temperaturen betreft.
Over de gehele zomer noteerden we in Ukkel 32 zomerse dagen, zo’n 8 meer dan gemiddeld. Van deze 32 noteerden we er 17 in juni, 7 in juli en 8 in augustus. In totaal kregen we zo’n 5 tropische dagen met temperaturen van 30°C of meer, wat perfect normaal is in vergelijking met het gemiddelde voor 1991-2020. Van deze 5 tropische dagen registreerden we er 4 in juni, slechts 1 in juli en in augustus noteerden we zelfs geen enkele tropische dag. Dat is best opmerkelijk.
Was de zomer effectief zo nat?
Het zal niet verbazen dat de zomer van 2023 in de statistieken zal duiken als een vrij natte zomer. In totaal viel er in Ukkel zo’n 20% meer regen in vergelijking met een normale Belgische zomer. Vooral de maanden juli en augustus droegen daartoe bij. Zowel in juli als augustus noteerden de pluviometers meer regen dan gemiddeld. Juli in het bijzonder verliep kletsnat. Met 131.1 millimeter regen viel er maar liefst 70% meer regen dan gemiddeld (76.9 mm). Daarmee was juli 2023 de derde natste van de huidige klimatologische periode sinds 1991. In augustus noteerden we in Ukkel 107.9 millimeter regen, dat is zo’n 25% meer dan in een doorsnee augustusmaand (86.5 mm).
De zomervakantie in z’n geheel verliep dus erg nat, een erg groot verschil met de zeer droge junimaand. Met amper 40.5 millimeter regen viel er slechts 57% van de normale maandhoeveelheid regen (70.8 mm). Tot 16 juni registreerden we een zeer lange droge periode zonder neerslag die al eerder begon in het voorjaar.
Opvallend ook: we kregen in totaal zo’n 45 onweersdagen deze zomer. Dat is een fractie meer dan normaal (zo’n 43). Vooral juli was onweerachtig, toen noteerden we 18 onweersdagen. In augustus waren dat er 15. In de maand augustus lag de luchtvochtigheid met gemiddeld 80% ook erg hoog. Daarmee komt augustus 2023 zelfs in de top 3 van vochtigste augustusmaanden van de huidige meetperiode sinds 1991. Tijdens de nacht van 18 op 19 augustus 2023 hadden we te maken met een erg vochtige tropische luchtmassa. Toen daalde het kwik in Ukkel niet onder de 23°C, waardoor we konden spreken van een heuse tropennacht. Daarmee beleefden we de op één na warmste augustusnacht sinds het begin van de metingen en meteen ook de warmste nacht van de zomer.
Hoe zat het met de zonneschijn?
Ondanks het wisselvallige weertype tijdens de zomervakantie, konden we genieten van een relatief zonnige zomer in z’n geheel. Met ruim 670 uren zonneschijn, kregen we meer zon dan gemiddeld tijdens een doorsnee zomer. Gemiddeld gesproken schijnt de zon zo’n 595 uren tijdens de maanden juni, juli en augustus. Ook deze statistiek wordt gedomineerd door de maand juni. Juni was niet alleen recordwarm, maar ook nog eens recordzonnig. Met net geen 308 uren zonneschijn was juni 2023 de zonnigste maand juni sinds het begin van de metingen, zelfs zonniger dan het fameuze jaar 1976. Ook hier staat juni in schril contrast met de zomervakantie. Zowel in juli als augustus kregen we net minder zon dan gemiddeld (resp. 185 en 176 uren).
De verschillen tussen een recordwarme, recordzonnige en droge junimaand en de wisselvalligere, nattere en normalere zomervakantie kunnen makkelijk gelinkt worden aan de luchtdrukverdelingen en de heersende windrichting. In juni werd het weer bepaald door hogedrukgebieden. De dominante windrichting was toen oost tot noordoost. Vanuit die hoek werd er relatief stabiele en droge landlucht aangevoerd naar onze streken. In juli en augustus daarentegen, kregen we vaker te maken met lagedrukgebieden en waaide de wind steevast uit het zuidwesten tot west-zuidwesten. Daarbij kon gestoorde, vochtige en relatief frisse zeelucht vaker doordringen tot onze contreien met een wisselvalliger weertype tot gevolg.
