De Europese goedkeuring van vogelgriepvaccinatie

Mevrouw Joosen heeft het woord.

De vogelgriep blijft om zich heen grijpen. Vorig jaar werden op elf pluimveebedrijven, bij zeven vogelhandelaars en tien hobbyhouders en op één dierenpark besmettingen met het hoogpathogene H5-virus vastgesteld. En ook dit jaar gaat de miserie voor pluimveehouders verder met besmettingen op pluimveebedrijven in Aalst, Wervik en Tongeren en bij acht hobbyhouders. De ziekte blijft een grote impact hebben op onze Vlaamse pluimveehouders en dus ook op onze Vlaamse export.

Europa beleeft dan ook het zwaarste seizoen van vogelgriep ooit. Voor het eerst is er ook geen sprake meer van besmettingsgolven maar is het virus continu aanwezig. Eurocommissaris voor Gezondheid en Voedselveiligheid Stella Kyriakides verklaarde dat de strijd tegen vogelgriep bovenaan op haar prioriteitenlijst staat. Europa keurde alvast de mogelijkheid om pluimvee te vaccineren goed, en dat met ingang vanaf 12 maart. Minpunt is wel dat er momenteel nog geen vaccin op de markt is dat toegelaten is.

Op mijn schriftelijke vraag van 18 oktober 2022 bevestigde u alvast dat preventieve vaccinatie een zinvolle aanvulling zal zijn op de bioveiligheidsmaatregelen die genomen moeten worden om insleep en verspreiding van vogelgriep tegen te gaan.

Minister, ik heb voor u dan ook volgende vragen. Wat is de huidige impact van de vogelgriep op onze Vlaamse export, binnen en buiten Europa? Bent u nog steeds voorstander van preventief vaccineren? Zo ja, hoe zult u dit, eventueel in overleg met het federale niveau, in de praktijk aanpakken? Ziet u, naast het ontbreken van een toegelaten vaccin, momenteel nog bijkomende belemmeringen om preventief vaccineren in Vlaanderen uit te rollen? Is het probleem van vogelgriep en de mogelijkheid van vaccineren aan bod gekomen op de Europese landbouwraad van 20 maart 2023? Zo ja, welke informatie kunt u ons daar nog bijkomend over geven?

Minister Brouns heeft het woord.

Zowel de Belgische uitvoer van pluimveevlees als de uitvoer van eieren en eiproducten vertonen, op basis van de Belgische handelscijfers, voor 2022 een dalende trend in vergelijking met de voorgaande jaren. Voor de periode januari tot en met november 2022 vergeleken met dezelfde periode in 2021, is er zo’n 14 procent minder pluimveevlees uitgevoerd en 11 procent minder consumptie-eieren en eiproducten. We zien daar, als we kijken naar de zelfvoorzieningsgraad van eieren, dat die vandaag zeer nipt is. Als we dan specifiek kijken naar het volume dat richting landen buiten de EU werd uitgevoerd, dan zien we voorlopig een daling van 31 procent voor pluimveevlees en 4 procent voor consumptie-eieren en eiproducten.

Die daling is deels te verklaren door de exportembargo’s ten gevolge van vogelgriep die landen van buiten de EU instellen na het uitbreken van hoogpathogene vogelgriep in ons land en het bijhorende verlies van de OIE-vrije status, dat is de vrije status op het niveau van de Wereldorganisatie voor diergezondheid (OIE).

Op dit moment zijn er handelsbeperkingen ingesteld door verschillende landen buiten de EU voor een of meerdere pluimveeproducten zoals broedeieren, pluimveevlees en consumptie-eieren. Een aantal van deze landen aanvaarden het principe van regionalisatie zoals Hongkong, Taiwan en Mexico. Andere landen zoals de Filipijnen, Thailand en Singapore hebben een embargo ingesteld voor het gehele Belgische grondgebied. En dan hebben we natuurlijk ook nog Zuid-Afrika, dat al sinds 2017 een volledig embargo heeft ingesteld.

De daling in de uitvoer is echter ook te verklaren door de hogere vraag op onze eigen markt. Door de vele uitbraken van vogelgriep in Europese lidstaten, maar ook in andere werelddelen, is het aanbod aan pluimveevlees en eieren momenteel lager dan gebruikelijk. Ook de Oekraïnecrisis met de hoge grondstoffenprijzen heeft voor een daling van de productie gezorgd. Dit heeft tot gevolg dat producten die initieel voor export bestemd waren maar nu niet uitgevoerd mogen worden, ook op de binnenlandse markt hun weg kunnen vinden zonder die binnenlandse markt extra onder druk te zetten.

De vraag is dus voldoende hoog om de weggevallen export op te vangen. In tijden van inflatie grijpt de consument namelijk gemakkelijker terug naar goedkopere dierlijke eiwitbronnen, en pluimveevlees en eieren zijn, ondanks de prijsstijgingen van de afgelopen maanden, nog altijd relatief goedkope producten. Door die hogere vraag zijn er dus minder producten beschikbaar voor uitvoer.

De prijsstijgingen in België, maar ook in de gehele Europese Unie, hebben tenslotte ook een remmende invloed op de uitvoer, omdat hogere prijzen onze uitvoer minder concurrentieel maken op de wereldmarkt.

Ik ben nog steeds een voorstander van preventief vaccineren als aanvulling op alle reeds bestaande bioveiligheidsmaatregelen die tot doel hebben om insleep en verdere verspreiding tegen te gaan. Vaccineren als alleenstaande tool zal echter niet de oplossing zijn voor de huidige epidemie of epidemieën in het algemeen, aangezien vaccins specifiek zijn en het niet altijd eenvoudig is om voorafgaand in te schatten welke variant er zal circuleren. Bioveiligheid zal steeds belangrijk blijven.

De uitwerking van een vaccinatiebeleid valt onder de federale bevoegdheid van dierengezondheid. Op dit moment is er overleg met de pluimveesector, binnen de werkgroep pluimvee van het Sanitair Fonds, over de mogelijke aanpak van vaccinatie in België.

Dan was er uw vraag over het ontbreken van een toegelaten vaccin. Uiteraard is het eerst en vooral wachten op een commercieel beschikbaar vaccin. Maar daarnaast moeten we er ook rekening mee houden dat de mogelijkheid die de Europese Commissie heeft gecreëerd om sinds 12 maart laatsleden te vaccineren tegen vogelgriep geen carte blanche is voor de lidstaten en de pluimveesector. Er worden namelijk belangrijke voorwaarden opgelegd om te mogen vaccineren, zodat besmettingen met hoogpathogene vogelgriep niet onder de radar blijven. Zo is vervoer van gevaccineerd pluimvee enkel en alleen mogelijk als er om de dertig dagen testen worden uitgevoerd die aantonen dat het pluimvee niet besmet is met het virus. Wekelijks moeten er ook virologische testen worden uitgevoerd op gestorven dieren. Kortom, er wordt een stevig bewakingsprogramma gevraagd als randvoorwaarde voor de  mogelijkheid om te vaccineren.

Een andere belemmering is uiteraard ook de mogelijke weigering van derde landen om gevaccineerd pluimvee en hun producten in te voeren. Deze kwestie vereist nog verdere onderhandelingen met deze landen om handelsbelemmeringen te voorkomen.

Tot slot, collega: de bezorgdheid over de vogelgriep en de gevolgen daarvan komen wel met regelmaat aan bod tijdens contacten tussen de Europese landbouwministers. De specifieke casus van het vaccin is echter begin deze week niet besproken op de landbouwraad.

Mevrouw Joosen heeft het woord.

Dank voor het uitgebreid antwoord, minister. Vorige week hadden we hier een korte gedachtewisseling over de dollekoeienziekte, vandaag over vogelgriep. Maar ik denk dat de problematiek van vogelgriep toch wel van een heel andere orde is. Die fase van waakzaamheid zijn we voor vogelgriep al lang voorbij. Het is ondertussen iets dat permanent aanwezig is. Voorheen hadden we vogelgriepvrije periodes, en die zijn er nu niet meer. Dus ik denk dat het een absolute prioriteit is om dat goed op te volgen voor onze sector.

Ook pluimvee is een markt die sterk afhankelijk is van export. We produceren ruim meer gevogelte dan we zelf eten, twee maal meer. Het is dus ook niet evident om daar op korte termijn te gaan schakelen, zeker niet voor bedrijven die bijvoorbeeld gericht zijn op een bepaalde markt, en die bij een probleem moeten schakelen en dan overstappen naar een andere markt. Dat is in de praktijk toch niet zo evident. We spreken vaak van betere prijzen en een betere markt, maar laat ons ons hier ook niet op miskijken. Dat kan ook een tijdelijke situatie zijn. De voorzitter heeft het daarjuist gezegd: één zwaluw maakt de lente niet. Ik denk dat het een heel belangrijke problematiek is om op te volgen. Ik hoor u zeggen dat we daar in overleg zijn met de federale overheid.

De kanttekening wat betreft vaccinatie wil ik wel ondersteunen. Dat zal nadien natuurlijk nog bezorgdheden geven rond de landen waarin vaccinatie aan bod kan komen. Ik denk dat ook daar veel bezorgdheden zijn voor deze sector naar de toekomst toe.

De heer Steenwegen heeft het woord.

Minister, ik heb hierover in januari al eens een vraag gesteld. De laatste zestig jaar zijn 37 mutaties vastgesteld naar hoogpathogene vormen, want die moeten ons het meeste zorgen baren. 34 van die 37 mutaties zijn ontstaan in een intensief pluimveebedrijf. Er wordt vaak naar de wilde vogels verwezen, maar als het over hoogpathogene vormen gaat, is het vooral een probleem van intensieve pluimveehouderij. Dat is ook niet verwonderlijk. Er zijn 20 miljard kippen op deze wereld. Die zitten dicht op elkaar, met een hoog antibioticagebruik, zijn genetisch heel sterk gelijkend. Eigenlijk creëer je een omgeving waarin zo’n uitbraak heel snel om zich heen kan grijpen. Het risico op overgang naar de mens verhoogt ook omdat je steeds meer uitbraken krijgt. Collega Joosen heeft erop gewezen, en ik heb dat in januari ook al gezegd. Het is nu een continu probleem. Het gaat niet meer in golven, maar die vogelgriep is nu continu aanwezig.

Er is dus bezorgdheid bij een aantal virologen die ons waarschuwen voor een nieuwe pandemie. We hebben het vorige keer ook gehad over de mogelijkheid om preventief te vaccineren. Europa laat het nu toe, maar u zegt dat we nog heel wat drempels moeten nemen. Men zal dat heel strikt opvolgen, er zullen virologische tests gebeuren, enzovoort. We weten dat we hier met soorten zitten die heel sterk en snel muteren, dus die vaccins moeten constant aangepast worden. Jaarlijks heb je nieuwe vaccins nodig.

Ik wil de bezorgdheid die ik vorige keer geuit heb hier toch nog herhalen. U hebt gezegd dat we hier naar grotere stallen gaan, met luchtwassers op gesloten systemen die dat allemaal zullen oplossen. Ik kan u zeggen dat het niet opgelost zal zijn. We zullen dit soort problemen verergeren. We zullen de problemen verschuiven. Ik houd hier dus nog eens het pleidooi om na te denken over de sector. Hoe kan die zich organiseren om dit soort problemen, bedreigingen, bezorgdheden meer aan de wortel aan te pakken, eerder dan te denken dat we die via een technologische aanpak, die ook weer veel geld zal kosten en de prijs zal opdrijven, kunnen aanpakken?

De heer Pieters heeft het woord.

Ik heb een enigszins gelijkaardige vraag. Als dat toch een vorm is die regelmatig terugkomt, als er een soort continuïteit in zit, dan kunnen we er ook niet meer op rekenen dat die vaccinatie goed blijft komen. Welke maatregelen worden dus genomen om dat in de toekomst te voorkomen? Is er bijvoorbeeld de mogelijkheid dat er minder antibiotica worden gegeven? We hebben in het verleden ook een ophokplicht gehad. Er is sprake van particulieren die met allerhande vogels te maken hebben, die iets grotere kippenrennen hebben. Wordt daar rekening mee gehouden? Wordt ook aan hen de informatie verstrekt dat daar ook een net over moet worden gespannen en dergelijke meer?

Minister Brouns heeft het woord.

Collega’s, dank u wel. Collega Joosen, ik deel vanzelfsprekend de bezorgdheid die u hebt geuit, ook in de tweede ronde. We zullen dat inderdaad samen verder opvolgen. Collega Steenwegen, uw punt en bezorgdheid zijn mij bekend. U hebt die in het verleden ook al geuit. U verwees naar de intensieve bedrijven. Ik denk dat het altijd een en-enverhaal is. Het zal natuurlijk voor een stuk uit de sector komen. Het zal ook gaan over de wereld rondom ons, de wilde vogels. Ik vind het inderdaad belangrijk dat we proberen de weg van het preventief vaccineren verder te bewandelen. Wat staltechnieken betreft, ik geloof wél in innovatie. Ik geloof daar echt in. Er is dan niet noodzakelijk sprake van megastallen. Dat is niet wat ik zeg. Ik zeg dat we de performantie van stallen en stalsystemen zeker moeten kunnen verbeteren en optimaliseren in de toekomst. Wat dierenwelzijn betreft, dat is ook een zorg die wordt gedeeld. U ziet al bepaalde evoluties op dat vlak, ook in de pluimveesector, als je bijvoorbeeld naar Nederland kijkt. Dat is zeker een evolutie om te volgen.

Collega Pieters, voor virussen is men natuurlijk niet gebaat met antibiotica. Ik denk dat u dat weet. Regels voor particulieren, preventief, maar ook als het nodig is, op het moment van een uitbraak, dat is natuurlijk iets dat alle aandacht verdient. Die zullen er ook altijd zijn.

Mevrouw Joosen heeft het woord.

We delen de bezorgdheden. Ik denk dat het dit werkjaar niet de laatste keer zal zijn dat we hier spreken over vogelgriep. Ik vrees daarvoor. Ik geloof wel in de mogelijkheden die een vaccinatie kan bieden, zij het dat dat een uitdaging is die de gehele sector samen moet aangaan. Daarbij zal ook het Europese verhaal erg belangrijk zijn. Ik denk echter dat zo’n verhaal ook heel snel evolueert.

De vraag om uitleg is afgehandeld.