Droogte voorjaar 2025: nooit zo weinig regen in 132 jaar tijd

Duinen die in brand schieten in Bredene, een houten omheining die vuur vat door barbecuekolen in Leuven, een schuur die volledig uitbrandt in Aalst door het verbranden van klimop. Hoewel code oranje voor brandgevaar al enkele dagen van kracht is in heel Vlaanderen, moest de brandweer de voorbije dagen op meerdere plaatsen uitrukken. De oorzaak ligt voor de hand: de aanhoudende droogte maakt tuinen en natuurgebieden extreem brandbaar. “Gebruik geen vuurkorf, fakkel, wensballon of vuurwerk”, waarschuwt Jasmien O. van Brandweer Zone Antwerpen. “Zelfs barbecues vormen nu een risico. Stel het uit als het kan of neem thuis strikte voorzorgsmaatregelen. Voorzie bijvoorbeeld een emmer zand of water in de buurt.”

Volgens professor Patrick Willems, waterbouwkundig ingenieur aan de KU Leuven, gaat het om een uitzonderlijk droge periode. “Het KMI spreekt sinds 1 maart van de laagste hoeveelheid neerslag in 132 jaar. Gemiddeld viel er in Vlaanderen sinds 1 maart zo’n 20 à 25 liter neerslag per vierkante meter. Op een tiental plaatsen in Limburg ging dat wel tot 40 à 50 liter, maar in het westen van Vlaanderen waren er dan weer plaatsen waar nauwelijks een druppel viel. In het historische klimaat was zo’n situatie zoals nu iets wat je gemiddeld eens om de vijftig jaar zag: dus erg uitzonderlijk. Tegelijkertijd moeten we erbij zeggen dat we ook in de droge zomers van 2020 en 2022 bijna vergelijkbare omstandigheden hebben meegemaakt. Er is dus duidelijk iets aan het veranderen.”

Hoewel er lokaal af en toe wat regen valt, verdampt er ook erg veel water, legt Willems uit. “Als we kijken naar het verschil tussen neerslag en verdamping, dan kampen we met een ernstig neerslagtekort. In grote delen van Vlaanderen — vooral ten westen van Brussel, in de provincies Oost- en West-Vlaanderen en ook in het noorden van Antwerpen — zijn de grondwaterstanden laag tot zeer laag.” Alleen in Limburg noteren de grondwaterstanden nog op een normaal niveau. Daar is de voorbije maanden meer neerslag gevallen dan in de rest van Vlaanderen.

De gevolgen van de droogte zijn niet enkel zichtbaar in de natuur. Ook rivierpeilen zakken snel. “De toevoer van water in rivieren komt nu vooral uit grondwaterreserves”, zegt Willems. “Als die reserves dalen, dalen ook de rivierpeilen.” Op verschillende locaties gelden captatieverboden: het oppompen van water uit kleine waterlopen is daar verboden, om schade aan het ecosysteem — bijvoorbeeld vissterfte — te voorkomen. Ook in de komende weken verwacht Willems bijkomende maatregelen als er geen regen valt: zoals beperkingen op scheepvaart tot in het extreme geval de industrie die maar beperkt water kan oppompen.
Droogte merkbaar in eigen tuin

“Heel wat mensen merken nu al dat hun regenwaterputten leeg raken. Een kleine put van 5.000 liter — bij normaal verbruik met toiletten en wasmachine — is in veel gevallen vandaag al leeg. Wie een iets grotere put van 7.000 à 8.000 liter heeft, zal binnenkort ook merken dat die droog komt te staan. Vervolgens schakelen gezinnen dan over op drinkwater, wat zorgt voor een hoger verbruik. Waterbedrijven zien dat effect nu al. Tijdens het verlengde weekend van 1 mei, toen het ook erg warm was, steeg het drinkwaterverbruik met gemiddeld 12 procent en in sommige regio’s zelfs tot 15 procent.”

Volgens Willems kondigt de overheid nog maar zelden een verbod op het gebruik van drinkwater om de tuin te sproeien of de auto te wassen af — zoals in 2018 — omdat dit niet zo’n groot verschil maakt. Maar ons land heeft wel dringend een gedurige periode van normale, niet te hevige neerslag nodig. HLN-weerman Frank Duboccage moet de prof en al wie begaan is met de droogte dan toch teleurstellen. “Op korte termijn is er weinig hoop op regen”, zegt Duboccage. “Het enige wat mogelijk is, is dat maandagavond een regen- en onweerszone nabij de Franse grens tot stilstand komt, waardoor er lokaal een bui kan vallen. Al acht ik die kans erg klein. De noordoostelijke stroming blijft het weerbeeld de hele week en ook in het weekend bepalen. Een weersverandering lijkt er voorlopig niet aan te komen. Boven het noorden van Europa ligt een hogedrukgebied, waardoor wij droge landlucht krijgen. Dat hogedrukgebied verhindert bovendien dat Atlantische storingen ons land bereiken. Ze botsen op dat hogedrukgebied en worden vervolgens noord- of zuidwaarts afgeleid. Dat laatste is momenteel het geval, waardoor grote delen van Spanje en het zuidwesten van Frankrijk met flink wat neerslag te maken krijgen.