Natuur in landbouwgebied

Mevrouw Verlinden heeft het woord.

De Vlaamse natuur staat onder druk, niet alleen door verstedelijking, niet alleen door de klimaatverandering, maar ook – en dat is toch nieuw – door het eigen Vlaamse beleid. Daar schrok ik toch wat van.

Volgens nieuwe richtlijnen mogen gronden met een landbouwbestemming niet langer worden opgenomen in het globale kader van een natuurbeheerplan. Zelfs niet bij stroken die essentieel zijn om versnipperde natuur te verbinden tot een robuust geheel. Dat geldt ook bij de hernieuwing van bestaande plannen. Deze koerswijziging is niet min. Ze dreigt natuuruitbreiding te blokkeren en zelfs bestaande natuurgebieden onder druk te zetten, vooral in regio’s zoals West-Vlaanderen, waar landbouw en natuur nauw verweven zijn. Dit beleid staat haaks op de doelstellingen van de Natuurherstelwet, op de noodzaak om klimaatschade in te beperken, en op het engagement om Vlaanderen weerbaarder te maken tegen droogte, overstromingen en biodiversiteitsverlies.

Minister, komt dit initiatief er op uw vraag? Bent u akkoord met deze richtlijn? Is deze beslissing definitief of nog het voorwerp van overleg?

Werden natuurorganisaties hierbij betrokken? Wat was hun inbreng hierover?

Wat betekent dit voor provincies waar landbouw en natuur samen voorkomen, vooral dan West-Vlaanderen?

Zult u in het beleidsplan Ruimte Vlaanderen effectief zones herbestemmen naar natuur, om deze doelstelling te halen?

Hoe garandeert u dat de afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur (AGNAS), dat cruciaal is om planmatig natuur te realiseren, sneller en efficiënter verloopt? Is daarvoor extra personeel voorzien?

– Lydia Peeters treedt als voorzitter op.

Minister Brouns heeft het woord.

Collega, de richtlijnen voor opname van gronden in het globaal kader werden, na overleg tussen mijn kabinet, Natuurpunt en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) uitgewerkt en aan mij voorgelegd.

Het algemeen principe is dat buiten de gronden beheerd door de indiener van het beheerplan in het globaal kader geen gronden opgenomen kunnen worden gelegen in agrarische bestemming. Er zijn echter specifieke uitzonderingen op dit principe: percelen gelegen in een speciale beschermingszone (SBZ) of het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN); percelen die vandaag reeds bos of natuur zijn; percelen die vandaag reeds gehuurd worden in functie van natuurbeheer. Indien het beheer van die percelen door een landbouwer wordt uitgevoerd, dient dit na de aankoop ook zo te blijven. Nog uitzonderingen: kleine percelen die ingesloten liggen door gebieden met groene bestemming of percelen die natuurbeheer kennen; percelen die deels een gele en deels een groene bestemming hebben indien het kadastraal perceel meer dan 50 procent een groene bestemming heeft.

Het gaat hier duidelijk over een instrument dat bedoeld is om in de topnatuurgebieden te worden ingezet, met name de aankoop door de overheid of de subsidiëring van aankoop van gronden door derden met de verplichting tot het instellen van een natuurreservaat. Ik hoop dat u het met mij eens bent dat het niet de bedoeling kan zijn om alle gronden waar natuur aanwezig is of elke natuuruitbreiding door de overheid te laten aankopen of een aankoop te subsidiëren. Dat is een belangrijk uitgangspunt, dat echt wel wordt gedeeld door het ANB: je moet niet altijd alles verwerven en in eigendom hebben om doelen te realiseren. Dat is een heel belangrijke visie. In Vlaanderen hebben we misschien te veel en te snel aangekocht om bepaalde doelen te realiseren.

Er zijn tal van andere instrumenten om aan natuuruitbreiding, natuurbehoud en -bescherming te doen, denken we maar aan natuurinrichting en landinrichting, subsidiëring van bebossing, bosbeheer en natuurbeheer op eigen terreinen, en dergelijke meer.

Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV) voert op zich geen herbestemmingen door. Herbestemmen gebeurt via het uitvoeringsgericht instrumentarium, in uitvoering van het BRV.

Ik geef er de voorkeur aan om dat gebiedsgericht te doen, zoals via de AGNAS-processen waarin nieuwe engagementen zijn opgenomen, waardoor er, met respect voor alle openruimtefuncties, herbestemmingen kunnen worden doorgevoerd. Ik plan daar inderdaad te versnellen zodat we vooruitgang kunnen boeken in het behalen van het resterende doelsaldo voor natuur en bos. Zo hebben we in de gisteren goedgekeurde conceptnota voor het BRV de ambitie geuit om op termijn jaarlijks 1500 hectare AGNAS, met name natuur en bos, vast te stellen. U weet dat zo’n processen de nodige tijd vragen.

De Vlaamse Regering keurde op 4 juli op mijn voorstel een bijkomende subcategorie van gebiedsaanduiding goed. Dit besluit neemt een blijvende discussie met de stakeholders weg over de categorie waaronder ‘agrarische gebieden met overdruk natuurverweving’ en ‘agrarische gebieden met ecologisch belang’ moeten worden ondergebracht. Hiermee wordt een belangrijke drempel weggenomen die de voortgang van de AGNAS-processen vlotter zal doen verlopen. Daarnaast zullen we dit najaar ook onderzoeken hoe we het instrument van het ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) kunnen versterken, vereenvoudigen en verbeteren zodat de AGNAS-processen vlotter kunnen verlopen.

Met het BRV willen we ook verder inzetten op de bouwshift. We hebben dan ook beslist dat er 30.000 hectare zal worden herbestemd naar open ruimte: 15.000 hectare naar natuur en 15.000 hectare naar landbouw. Ook die beslissing zal bijdragen aan het behalen van natuurdoelen.

Mevrouw Verlinden heeft het woord.

Wat u zegt, is uiteraard heel goed. Ook de keuzes die de regering maandag heeft gemaakt zijn heel belangrijk. Er is nog meer ruimte voor natuur en ook voor landbouw. Maar de regeling die een slot zet op een globaal kader voor natuurbeheer in voor landbouw bestemd gebied maakt het moeilijk om de versnipperde natuur te kunnen verbinden tot een robuust geheel. Het is belangrijk dat daar geen al te grote grendels zijn om die samenwerking mogelijk te maken. Dat hoeft niet, zoals u zegt, in eigen beheer of in eigendomsbeheer te gebeuren. Maar het is belangrijk dat men goed kan samenwerken. Nu lijkt het erop dat die nieuwe regels een harde breuk realiseren en dat het moeilijker zal worden om de versnipperde natuur tot een robuust geheel te brengen.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, ik hoor u daarnet verwijzen naar de gebiedsaanduiding voor landbouw, waarbij de verwevingsgebieden onder de landbouwcategorie worden gezwierd. Dat gaat over 11.000 hectare, waarvan 3000 hectare SBZ- en VEN-gebied zijn. Dat is een verlies voor natuur en een winst voor landbouw. Ik hoor u ook verwijzen naar het BRV. Als we vertrekken vanuit het Ruimtelijke Structuurplan Vlaanderen, weten we dat we nog altijd met te veel afgebakende landbouwgrond zitten. Er zou een vermindering in oppervlakte zijn. Ik hoor u alleen maar spreken over meer.

We weten dat het AGNAS-proces al jaren zeer traag en heel moeilijk verloopt. Er zijn veel remmen ingebouwd voor het realiseren van bijkomende natuur op het terrein. Ik hoor daarnet dat door de beslissingen die deze Vlaamse Regering heeft genomen die remmen nog harder worden toegeduwd. U zegt dat u de minister wilt zijn die landbouw en natuur met elkaar verzoent. Hoe zult u ervoor zorgen dat de natuurversnelling die we nodig hebben er echt komt? Ik heb u tot nu toe alleen maar zien remmen in plaats van versnellen. Welke initiatieven staan er op stapel en welke instrumenten zult u inzetten om meer natuur te realiseren?

Minister Brouns heeft het woord.

Collega Schauvliege, ik heb net een aantal voorbeelden gegeven. AGNAS: 500 hectare per jaar, en nu maal drie. De herbestemming van harde gebieden naar natuur, ontharding, open ruimte: 15.000 hectare. Dat zijn mooie voorbeelden. Bebossing zonder vergunningen in de groene bestemmingen. Subsidies voor bebossing. Wij nemen tal van initiatieven.

Collega Verlinden, ik vind het belangrijk om te zeggen dat we dat samen met het ANB en Natuurpunt hebben uitgewerkt. Een heel aantal gebieden zijn belangrijk voor het verbinden en voor de ontwikkeling: de Natura 2000- en de VEN-gebieden, verschillende kleinere percelen, percelen die vandaag al in natuurbeheer zijn … Er is een hele lijst van percelen die men belangrijk vindt voor grote gehelen van aaneengesloten natuur. Daarmee is hier rekening gehouden. Maar er zijn afspraken gemaakt om er een meer gedragen verhaal van te maken. In de globale kaders van het verleden was het ook vaak zo dat men een afbakening of inkleuring maakte zonder betrokkenheid, zelfs zonder dat men het wist. Wij hebben afspraken gemaakt om dat transparanter te doen, in samenwerking met de lokale besturen, zodat iedereen die betrokken is mee is in dat verhaal. Dat leidt tot een groter draagvlak voor de natuurbeheerplannen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.