De waterkwaliteit in de Vlaamse waterlopen stagneert. Volgens de Europese Nitraatrichtlijn moet het nitraatgehalte in het water beperkt blijven tot maximaal 50 mg per liter. Die hoeveelheid wordt jaar na jaar overschreden op meer dan 20 procent van de meetpunten van het Mestactieplan (MAP). De doelstelling om nog slechts 5 procent overschreden MAP-meetpunten over te houden wordt ook in 2018 niet gehaald.
"In 2017 vroeg landbouwminister Joke Schauvliege aan de VLM-Mestbank om strenger toezicht te houden op het decreet Integraal Waterbeleid. Dat decreet bepaalt onder meer dat landbouwers naast waterlopen een strook van één meter niet mogen bemesten of bewerken", zegt Johan Decrop, diensthoofd Handhaving bij de VLM. "Een teeltvrije zone vermijdt directe afspoeling van nutriënten in het water. De regel bestaat al vijftien jaar, maar werd vrijwel nooit gecontroleerd. Vanaf dit jaar vragen we landbouwers om de wet correct na te leven."
Waterlopen selecteren
De afgelopen jaren verzamelde de Mestbank heel wat terreinkennis over de Vlaamse waterlopen. Toezichthouders gingen na waar een teeltvrije zone een invloed zou kunnen hebben op de waterkwaliteit. "Begin dit jaar selecteerden we veertien waterlopen in Vlaamse focusgebieden (waar de nitraatconcentraties in het water te hoog liggen, red.). In februari, maart en april gingen 35 inspecteurs op stap om de teeltvrije zones te controleren", vertelt Robin Bedert, coördinator van de controleactie. "Landbouwers die tot tegen een waterloop hadden bemest of geploegd werden aangemaand om zich nog voor de inzaai van de zomergewassen in regel te stellen. Wie al wintergewassen had geplant, moest zich meteen na de oogst aan de nieuwe regels houden. Zo wilden we tegen de zomer overal een teeltvrije zone realiseren."
Regularisatieperiode
Heel wat landbouwers bleken bij controles niet in orde te zijn. "Dat was geen verrassing, aangezien de maatregel vijftien jaar lang niet is gecontroleerd. Veel landbouwers kenden de wet niet eens", zegt Robin Bedert. "Daarom hebben we in het voorjaar van 2018 een regularisatieperiode ingelast. We schreven zo'n 170 aanmaningen uit en namen persoonlijk contact op met de landbouwers om de wetgeving uit te leggen. Pas als dezelfde percelen deze zomer nog niet in orde zijn, treden we sanctionerend op. Dan krijgen de betrokken landbouwers een pv en eventueel een boete in de bus. Ook landbouwers die nog niet gecontroleerd werden, moeten zich dit jaar in regel stellen. Op basis van de contacten die we gehad hebben, verwachten we alvast weinig problemen. Veel landbouwers kennen de maatregel intussen en zien er het nut wel van in."
Win-winsituatie
Een teeltvrije zone aanleggen kost landbouwers ruimte voor gewassen. Om dat verlies deels te compenseren, kunnen ze de voorziene strook deel laten uitmaken van een beheerovereenkomst, bijvoorbeeld een BO Randenbeheer. Een teeltvrije zone kan ook deel uitmaken van het 'ecologisch aandachtsgebied' (EAG) dat elke landbouwer met minstens 15 ha bouwland verplicht moet aanduiden. Daardoor moet op andere percelen minder EAG-ruimte worden voorbehouden.
"We zoeken zoveel mogelijk naar win-winsituaties", benadrukt Johan Decrop. "Naast een betere waterkwaliteit leidt een teeltvrije zone ook tot minder erosie. Voor dieren vormt die meter dan weer een veilige corridor. We proberen de impact op de landbouwwerkzaamheden tot een minimum te beperken en de vrijgekomen ruimte optimaal te benutten."
