Overgangsregeling voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB)

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) wordt bepaald door de budgetten die daarvoor ter beschikking worden gesteld in het meerjarig financieel kader (MFK). Het meerjarig financieel kader is de langetermijnbegroting van de EU. Het bevat de limieten voor de Europese uitgaven, zowel in totaal als voor de verschillende actiegebieden, voor een periode van ten minste vijf jaar.

Op basis van het nieuwe MFK heeft de Europese Commissie op 1 juni 2018 drie voorstellen voor een verordening bekendgemaakt die het wetgevingskader van het GLB voor de periode 2021-2027 vormen. Centraal in de hervorming staat het uitvoeringsmodel van het GLB, gericht op resultaten en een grotere subsidiariteit, waardoor de lidstaten een veel grotere rol krijgen bij het inzetten van landbouwinterventies. In de toekomst moet de Unie de fundamentele parameters vaststellen – GLB-doelstellingen, basisvereisten, belangrijkste interventietypen van de eerste en tweede pijler –, terwijl de lidstaten strategische meerjarenplannen moeten opstellen om de gemeenschappelijk afgesproken specifieke streefcijfers te behalen.

Nu blijkt echter dat de lidstaten er maar niet in slagen om een definitief akkoord te bereiken over het MFK. Na de mislukking op de Europese top van februari kwam de coronacrisis in beeld, waardoor een voortzetting van de gesprekken momenteel vooruit in de tijd werd geschoven. Een akkoord is echter cruciaal, zo niet dreigen we in een systeem van een twaalfde terecht te komen.

Door het uitblijven van een akkoord kan er ook niet worden onderhandeld over het nieuwe GLB. Men moet namelijk weten hoeveel middelen er exact ter beschikking zullen zijn. Als gevolg hiervan heeft de landbouwcommissie van het Europees Parlement vorige week een overgangsregeling voor het GLB goedgekeurd.

Minister, wat houdt de overgangsregeling exact in? Wordt het huidige GLB gewoon met een jaar verlengd? Wat zijn hiervan de gevolgen op het terrein? Wat zijn de financiële consequenties?

Zijn de onderhandelingen over het nieuwe GLB momenteel opgeschort? Hoe past die overgangsregeling hierin? Gaat het nieuwe GLB dan over een kortere periode lopen?

Heeft dit budgettaire gevolgen voor Vlaanderen? Wordt er met andere woorden een bijkomende inspanning gevraagd van de lidstaten?

Tot slot wil ik de vragen graag met een andere insteek bekijken. Hoe beïnvloedt de coronacrisis de onderhandelingen over het nieuwe GLB? Ik bedoel dan uiteraard niet enkel op fysiek vlak, maar eerder of er in het nieuwe GLB extra aandacht komt voor de internationale epidemieën en hun consequenties op de landbouwsector. Wordt dit ook meegenomen? Of wat zijn de ervaringen op dat vlak?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Rombouts, collega’s, het klopt absoluut dat de Europese Commissie een overgangsverordening op tafel heeft gelegd in het najaar van 2019 omdat de besprekingen over het GLB langer duren dan oorspronkelijk gepland. De landbouwcommissie van het Europees Parlement heeft haar standpunt gestemd op 28 april. De Raad van ministers heeft dat eerder al gedaan, namelijk op 6 april. Nu moeten de drie instellingen – de Raad, het Europees Parlement en de Europese Commissie – tot een akkoord komen over de finale tekst.

In haar voorstel gaat de Commissie uit van een overgangsperiode van één jaar, dus tot eind 2021. Door het uitblijven van een beslissing over het meerjarig financieel kader zal deze periode waarschijnlijk moeten worden verlengd zodra er meer duidelijkheid is over het meerjarig budget.

Een belangrijk principe van de overgangsverordening is ‘oude regels met nieuw geld’. Dit betekent dat de huidige GLB-regels van toepassing blijven in de overgangsperiode, maar dat dit gefinancierd wordt vanuit het nieuwe budget. Voor pijler 2 kiest de lidstaat of regio zelf of haar plattelandsprogramma met één jaar verlengd wordt – tot eind 2021 – en daarvoor het 2021-jaarbudget van het nieuwe MFK opneemt.

Het kan dus financiële consequenties hebben. Dit hangt af van de hoogte van het budget voor het GLB in de nieuwe meerjarenbegroting van de EU. Het spreekt voor zich dat mijn kabinet dit zeer nauwgezet opvolgt, maar hierover kan ik momenteel nog geen details geven aangezien er nog geen akkoord is over het MFK.

De onderhandelingen over het toekomstige GLB gaan ondertussen verder, al heeft de coronacrisis ook hier natuurlijk een impact op de werkzaamheden. Maar het is duidelijk dat er verder aan gewerkt wordt op technisch niveau. Het gevolg van de overgangsverordening is dat het toekomstige GLB voor een kortere periode zal lopen aangezien de einddatum 2027 wordt aangehouden. Het zal dus zeker één jaar korter zijn en vermoedelijk zelfs meer dan dat. Ik ben wel voorstander van een korte overgangsperiode, zodat we met het nieuwe GLB de uitdagingen die zich stellen, kunnen aanpakken. Daarom willen we de overgangsperiode zo lang als nodig houden, maar tegelijk ook zo kort als mogelijk.

Heeft dit budgettaire gevolgen? Ik verwacht niet dat de aanpak met de overgangsregeling financiële gevolgen zal hebben. Er worden immers Europese middelen van het nieuwe MFK ter beschikking gesteld in het overgangsjaar.

Dan de onderhandelingen en het coronavirus. In de aanloop van de publicatie van een geïntegreerd commissievoorstel voor een herstelplan en een aangepast meerjarig financieel kader, circuleren er verschillende documenten.

Binnen het MFK zouden er verschillende initiatieven worden genomen om het herstel te bevorderen. Op recent intra-Belgisch overleg over het nieuwe MFK heeft Vlaanderen gewezen op de expliciete rol die landbouw heeft in het kader van de voedselvoorziening. We werden hierin ondersteund door Wallonië.

De passage over het landbouwbudget in het Vlaams regeerakkoord, namelijk “de vrijwaring van de Vlaamse middelen voor landbouw” blijft het kompas bij de verdere onderhandelingen.

Landbouw, als strategische sector in crisis, moet de noodzakelijke budgetten toegewezen krijgen voor het nodige herstel en de leefbaarheid van de sector. Hier telt telkens zowel het belang van voldoende, veilig en gezond voedsel, als het belang  van landbouw in de klimaat- en duurzaamheidsdoelstellingen. De crisis toont ook aan dat er nood is aan betere en meer performante crisisbeheerinstrumenten in de landbouwsector. Ik neem in dit verband uw suggesties absoluut mee. Zo moet de crisisreserve op een meer flexibele manier ingezet en aangevuld kunnen worden in het geval van een crisis die bijna alle landbouwsectoren treft.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw heel duidelijke antwoord. We moeten allemaal vaststellen dat we door omstandigheden in een periode zitten dat we op een zo goed mogelijke manier naar een overgang moeten zoeken. Het is belangrijk dat de regels duidelijk zijn en doorlopen, maar ook dat de nodige budgetten daartegenover staan.

Het is ook belangrijk dat we zelf ruimte hebben om te bekijken hoe we het Europees landbouwbeleid kunnen inzetten voor dit crisisherstel. Minister, ik ben blij te horen over uw pleidooi bij Europa. Ik hoop dat dit wordt opgevolgd zodat de nieuwe regeling kan bijdragen aan het herstel van de sector van de voedselvoorziening. Ik ben zeer positief over uw antwoord en benieuwd naar de verdere opvolging.

Mevrouw Joosen heeft het woord.

Wat het GLB betreft, moeten we de olifant in de kamer niet negeren, namelijk de coronacrisis. Dat is een aardschok voor onze landbouw en er zullen nog veel naschokken volgen. Corona heeft ons geconfronteerd met hoe elke verstoring in een gemondialiseerde voedselmarkt enorme ontwrichtingen kan veroorzaken en ik denk dat we geen glazen bol nodig hebben om te weten dat die commissie haar beleid zal bijsturen na deze ervaringen. We zien dat nu al gebeuren. De eerste weken sloot de EU elke vorm van bijzondere coronasteun categoriek uit, die boodschap hebt u hier ook in deze commissie moeten brengen. Maar intussen werd al een heel pak steunmaatregelen aangekondigd en zelfs het taboe op de marktmaatregelen op nationaal niveau werd in alle stilte opgeheven.

Ik hoop daarbij dat we niet de braafste leerling van de klas zullen zijn om dan langs alle kanten voorbijgestoken te worden door andere lidstaten ten nadele van onze eigen landbouwsector. Ik wil dan ook een lans breken voor een duidelijke Vlaamse stem in dit debat, ook wat betreft de corruptie in de landbouwsteun. Dat is een debat dat we hier al een aantal keren hebben gevoerd en ik denk dat het risico niet ondenkbeeldig is dat gezien de coronacrisis dat thema een beetje aan de kant wordt geschoven. Daarnaast is er het gekende mattheuseffect waarbij Vlaanderen nu al een nettobetaler is. Wanneer die nieuwe beleidsrichting van de commissie erop neerkomt dat grote ontvangers nog meer geld krijgen, dan moeten we aan de alarmbel durven trekken.

Minister Crevits heeft het woord.

Mevrouw Joosen, ik houd rekening met uw opmerking maar ik denk niet dat wij de ervaring hebben dat wij geen krachtige stem zijn in het debat, integendeel. Wanneer je een krachtige stem laat horen, is het natuurlijk wel van belang dat die resultaat heeft. Ik beschouw uw opmerking als een aansporing om verder te doen zoals we bezig zijn.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, ik heb net aangegeven dat ik zeer positief ben over uw pleidooien op Europees niveau en over de resultaten op dat vlak. Uiteraard verwachten wij dat u de vinger aan de pols houdt maar daar heb ik alle vertrouwen in.

Het debat over de middelen zal nog verder gevoerd moeten worden. Ik hoop daarbij dat vanuit alle partijen wordt gepleit om de nodige budgetten vrij te maken voor het GLB zodat onze duurzame voedselvoorziening kan worden gegarandeerd en het nodige herstel kan gebeuren na de coronacrisis. Ik hoop dat we daarvoor op een kamerbrede steun kunnen rekenen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.